Q. SEPTIMII FLORENTIS TERTULLIANI DE CARNE CHRISTI LIBER
[This page blank]
SIGLA
A |
Codex Agobardinus Parisiensis [B.N. 1622] saec. ix qui
quidem post § 10 sed animae nostrae deficit. |
T |
Codex Trecensis [523] saec. xij. |
M |
Codex Montepessulanus [H 54] saec. xj. |
P |
Codex Paterniacensis [439] saec. xj. |
N |
Codex Florentinus Magliabechianus [conv. soppr. vj. 9]
saec. xv. |
F |
Codex Florentinus Magliabechianus [conv. soppr. vj. 10]
saec. xv. |
R1 |
Editio princeps Beati Rhenani quae Basiliae anno 1521 in
lucem prodiit: qui Rhenanus et P usus est et Hirsaugiensibus
quibusdam libris iam deperditis. |
R3 |
Editio tertia eiusdem Rhenani, Basiliae anno 1539 prolata. |
R |
Consensus duarum harum editionum. |
B |
Editio Martini Mesnartii, Lutetiae anno 1545 prolata: qui
Mesnartius et A et T necnon alio iam deperdito libro
videtur usus esse. |
X |
in hac nostra editione codd. MPNF et Rhenani editiones
indicat si quando (ut persaepe fit) inter se consentiunt. |
Gel. |
Editio Sigismundi Gelenii, Basiliae, 1550. |
Pam. |
Editio Iacobi Pamelii, Antverpiae, 1579. |
Iun. |
Editio Francisci Iunii, Franckerae, 1597. |
Rig. |
Editio Nicolai Rigaltii, Lutetiae, 1634. |
Urs. |
Lectiones Fulvii Ursini a Rigaltio laudatae. |
Oeh. |
Editio Francisci Oehler, Lipsiae, 1854. |
Kroy. |
Editio Aemilii Kroymann, Vindobonae 1942 [C.S.E.L. vol. LXX], cui viro docto grato animo acceptum referimus
quidquid in apparatu critico potuimus adnotare.
|
Q. SEPTIMII FLORENTIS TERTULLIANI DE CARNE CHRISTI LIBER
5
10
15
20
|
I. [1] Qui fidem resurrectionis ante istos Sadducaeorum propinquos sine controversia moratam ita student inquietare ut eam spem negent etiam ad carnem pertinere, merito Christi quoque carnem quaestionibus distrahunt, tanquam aut nullam omnino aut quoquo modo aliam praeter humanam, ne si humanam constiterit fuisse praeiudicatum sit adversus illos eam resurgere omni modo, quae in Christo resurrexerit. igitur unde illi destruunt carnis vota, inde nobis erunt praestruenda.
[2] examinemus corporalem substantiam domini: de spiritali enim certum est. caro quaeritur: veritas et
qualitas eius retractatur, an fuerit et unde et cuiusmodi fuerit. renuntiatio eius dabit legem nostrae resurrectioni. Marcion ut carnem Christi negaret negavit etiam nativitatem, aut ut nativitatem
negaret negavit et carnem, scilicet ne invicem sibi testimonium
responderent nativitas et caro, quia nec nativitas sine
carne nec caro sine nativitate: [3] quasi non eadem licentia haeretica et ipse potuisset aut admissa carne nativitatem negare ut Apelles discipulus et postea desertor ipsius, aut et carnem et nativitatem confessus aliter illas interpretari ut condiscipulus et condesertor eius Valentinus.
[4] sed et, qui carnem Christi putativam introduxit,
aeque potuit nativitatem quoque phantasma confingere, ut et conceptus et praegnatus et partus virginis, et ipsius exinde infantis
|
I:2 moratam X morata A orta TBmg.
ita Rig. ista A: omittunt ceteri.
4 distrahunt TX distruunt A.
7 Christo AT Christum X.
9 caro AX carnis T2B.
14 responderent A redderent T: lectiones contaminant cett. 18 confessus AX vulgo professus T Kroy.
illas ATBmg. illis X. 20 nativitatem A nativitatis TX.
5
10
15
20
|
ordo, tw~| dokei=n haberentur: eosdem oculos eosdemque sensus fefellissent quos carnis opinio elusit.
II. [1] Plane nativitas a Gabriele adnuntiatur: quid illi cum angelo creatoris? et in virginis utero conceptus inducitur: quid illi cum [Esaia] propheta creatoris? odit moras, qui subito Christum de caelo deferebat. aufer hinc, inquit, molestos semper Caesaris census et diversoria angusta et sordidos pannos et dura praesepia: viderit angelica multitudo deum suum noctibus honorans: servent potius pecora pastores, et magi ne fatigentur de longinquo: dono illis aurum suum:
[2] melior sit et Herodes ne Hieremias glorietur: sed nec circumcidatur infans, ne doleat, nec ad templum deferatur,
ne parentes suos oneret sumptu oblationis, nec in manus tradatur Simeoni, ne senem moriturum exinde contristet: taceat et anus illa, ne fascinet puerum. his opinor consiliis tot originalia
instrumenta
Christi delere, Marcion, ausus es, ne caro eius probaretur. [3] ex quo, oro te: exhibe auctoritatem: si propheta es praenuntia
aliquid, si apostolus praedica publice, si apostolicus cum. apostolis senti, si tantum Christianus es crede quod traditum est: si nihil istorum es, merito dixerim, morere.
[4] nam et mortuus es, qui non es Christianus, non credendo quod creditum Christianos facit: et eo magis mortuus es quo magis non es Christianus qui cum fuisses
excidisti rescindendo quod retro credidisti, sicut et ipse confiteris in quadam epistula et tui non negant et nostri probant.
[5] igitur rescindens quod credidisti iam non credens rescidisti: non tamen quia credere desisti recte rescidisti, atquin rescindendo quod
|
23 elusit T Rig. clusit A illusit X.
2: 2 utero scribebam uterum AX cum angelo creatoris et virginis utero TB
(manifesto errore). 3 propheta creatoris scribebam Esaia creatoris X (forsan recte) esset a propheta
creatoris A essentia creatoris TB. 6 deum TMPNRB dominum AF.
10 oblationis TB obligationis AX.
11 senex moriturus exinde contristetur A.
13 ausus es AT ausus est XB.
14 ex quo Oeh. ex qua ATX exhibe auctoritatem A auctoritate (omisso
exhibe) TX. 18 creditum ATFBmg. traditum MPRB om. N.
25
30
5
10
15
|
credidisti probas ante quam rescinderes aliter fuisse: quod credidisti
aliter, illud ita erat traditum. porro quod traditum erat id erat verum, ut ab eis traditum quorum fuit tradere: ergo quod erat traditum rescindens, quod erat verum rescidisti. nullo iure fecisti.
[6] sed plenius eiusmodi praescriptionibus adversus omnes haereses alibi iam usi sumus: post quas nunc ex abundanti
retractamus,
desiderantes rationem qua non putaveris natum esse Christum.
III. [1] Necesse est, quatenus hoc putas arbitrio tuo licuisse, ut aut impossibilem aut inconvenientem deo existimaveris nativitatem. sed deo nihil impossibile nisi quod non vult. an ergo voluerit nasci (quia si voluit, et potuit et natus est) consideremus. ad
compendium
decurro. si enim nasci se deus noluisset, quacunque de causa, nec hominem se videri praestitisset: nam quis, hominem videns eum, negaret natum? ita quod noluisset esse nec videri omnino voluisset.
[2] omnis rei displicentis etiam opinio reprobatur, quia nihil interest utrum sit quid an non sit, si cum non sit esse
praesumitur: plane interest illud ut falsum non patiatur quod vere non est. 'Sed satis erat illi, inquis, conscientia sua: viderint homines si natum putabant quia hominem videbant.'
[3] quanto ergo dignius, quo constantius, humanam sustinuisset
existimationem
vere natus, eandem existimationem etiam non natus subiturus
cum iniuria conscientiae suae. quantum ad fiduciam reputas ut non natus adversus conscientiam suam natum se existimari sustineret? quid tanti fuit, edoce, quod sciens Christus quid esset id se quod non erat exhiberet?
[4] non potes dicere, 'Ne si natus
|
29 retractemus A.
3: 3 voluerit libri noluerit Urs. Kroy.
5 voluisset T (manifesto errore).
7 ita AT itaque XB. 10 illud om. A. 13 quo AT quantoque XB. 15 quantum A quam tu ceteri. 17 quod AT cum XB.
20
25
30
35
40
|
fuisset et hominem vere induisset deus esse desisset, amittens quod
erat dum fit quod non erat': periculum enim status sui deo nullum est. 'Sed ideo, inquis, nego deum in hominem vere conversum, ita ut et nasceretur et carne corporaretur, quia qui sine fine est etiam inconvertibilis sit necesse est: converti enim in aliud finis est pristini:
[5] non competit ergo conversio cui non competit
finis.'
plane natura convertibilium ea lege est ne permaneant in eo quod convertitur in eis, et ita non permanendo pereant dum perdunt convertendo quod fuerunt. sed nihil deo par est: natura eius ab omnium rerum conditione distat. si ergo quae a deo distant, a quibus et deus distat, cum convertuntur amittunt quod fuerunt,
ubi erit diversitas divinitatis a ceteris rebus nisi ut contrarium obtineat, id est ut deus et in omnia converti possit et qualis est
perseverare?
[6] alioquin par erit eorum quae conversa amittunt quod fuerunt, quorum utique deus in omnibus par non est: sic nec in exitu conversionis. angelos creatoris conversos in effigiem
humanam aliquando legisti et credidisti, et tantam corporis gestasse veritatem ut et pedes eis laverit Abraham et manibus ipsorum ereptus sit Sodomitis Loth, conluctatus quoque homini angelus toto corporis pondere dimitti desideraverit, adeo
detinebatur.
[7] quod ergo angelis inferioris dei licuit conversis in corpulentiam
humanam, ut angeli nihilominus permanerent, hoc tu potentiori deo auferes, quasi non valuerit Christus eius vere hominem indutus deus perseverare? aut numquid et angeli illi phantasma carnis apparuerunt? sed non audebis hoc dicere: nam |
20 fit A est T assumit XB (om. P).
23-4 converti enim...competit finis om. TBmg.
24 conversio cui XB conversio eius cui A Rig. Kroy.
28 conditione ATP condicione ceteri.
28-9 a quibus et T et om. AXB aut a quibus Urs.
33 ita pungebam deus om. A deus ut Kroy.
38 adeo AX (a deo) ab eo a quo TB.
39 ergo TXB enim A inferioris dei A inferioribus dei T inferioribus
deo XB. 41 eius om. XB. 43 phantasmata N Rig. Oeh.
45
50
55
5
10
|
si sic apud te angeli creatoris sicut et Christus, eius dei erit Christus
cuius angeli tales qualis et Christus. [8] si scripturas opinioni tuae resistentes non de industria alias reiecisses alias corrupisses,
confudisset
te in hac specie evangelium Iohannis praedicans spiritum columbae corpore lapsum desedisse super dominum. qui spiritus cum [hoc] esset, tam vere erat et columba quam et spiritus, nec
interfecerat substantiam propriam assumpta substantia extranea. [9] sed quaeris corpus columbae ubi sit, resumpto spiritu in caelum. aeque et angelorum, eadem ratione interceptum est qua et editum fuerat. si vidisses cum de nihilo proferebatur, scisses et cum in nihilum subducebatur. si non fuit initium visibile, nec fmis.
tamen corporis soliditas erat quoquo momento corpus videbatur: non potest non fuisse quod scriptum est.
IV. [1] Igitur si neque ut impossibilem neque ut periculosam deo repudias corporationem, superest ut quasi indignam reicias et accuses. ab ipsa quidem exorsus odio habita nativitate perora, age iam spurcitias genitalium in utero elementorum, humoris et sanguinis foeda coagula, carnis ex eodem caeno alendae per novem menses. describe uterum de die in diem insolescentem, gravem, anxium, nec somno tutum, incertum libidinibus fastidii et gulae. invehere iam et in ipsum mulieris enitentis pudorem, vel pro
periculo
honorandum, vel pro natura religiosum. [2] horres utique et
infantem cum suis impedimentis profusum, utique et oblitum. dedignaris quod pannis dirigitur, quod unctionibus formatur, quod blanditiis deridetur. hanc venerationem naturae, Marcion, despuis, et quomodo natus es? odisti nascentem hominem, et
|
44 eius dei AT eiusdem substantiae XB eius dei substantiae Bmg.
45 cui angeli T (forsan recte).
48 sedisse T descendisse F. 49 hoc otn. TBmg. 52 aeque et AT om. et XB. 55 quoquo A quo ceteri.
4: 3 quidem AX iam TB (forsan recte) odio habita om. AX.
5 quaero an carnis sordes scribendum sit.
6 in diem TB om. ceteri
7 nec somno tutum T Rig. nec sono totum A nexum totum XB. 9 horrendum T (falso).
10-11 oblitum. dedignaris scribebam ablutum dedignaris AT oblitum. dedignaberis XB.
15
20
25
30
35
|
quomodo diligis aliquem? te quidem plane non amasti cum ab
ecclesia et fide Christi recessisti. sed videris si tibi displices aut si aliter es natus:
[3] certe Christus dilexit hominem illum in
immunditiis
in utero coagulatum, illum per pudenda prolatum, illum per ludibria nutritum. propter eum descendit, propter eum
praedicavit,
propter eum omni se humilitate deiecit usque ad mortem, et
mortem crucis. amavit utique quem magno redemit. si Christus creatoris est, suum merito amavit: si ab alio deo est, magis adamavit, quando alienum redemit. amavit ergo cum homine etiam nativitatem, etiam carnem eius: nihil amari potest sine eo per quod est id quod est.
[4] aut aufer nativitatem et exhibe hominem,
adime carnem et praesta quem deus redemit. si haec sunt homo quem deus redemit, tu haec erubescenda illi facis qui redemit, et indigna, quae nisi dilexisset non redemisset? nativitatem reformat a morte regeneratione caelesti, carnem ab omni vexatione
restituit:
leprosam emaculat, caecam reluminat, paralyticam redintegrat,
demoniacam expiat, mortuam resuscitat: et nasci in illam erubescit? [5] si revera de lupa aut sue aut vacca prodire voluisset, et ferae aut pecoris corpore indutus regnum caelorum praedicaret, tua opinor illi censura praescriberet turpe hoc deo et indignum hoc dei filio, et stultum propterea qui ita credat. sit plane stultum: de
nostro sensu iudicemus deum. sed circumspice, Marcion, si tamen non delesti: Stulta mundi elegit deus, ut confundat sapientia.
[6] quaenam haec stulta sunt? conversio hominum ad culturam veri dei, reiectio erroris, disciplina iustitiae pudicitiae |
21 creatoris A creator eius T (sec. man.) XB.
22 adamavit XB amavit AT.
25 adime TXB aut adhibe A post redemit periodum faciebam.
26 qui redemit scribebam (ita T. sec. man.) quem F quae ceteri.
29 reluminat AT perluminat XB.
30 nasci in illam erubescit TXB Kroy. nos illam erubescemus A Oeh. 34 sit TXB si A de nostro A si de nostro ceteri.
37 sapientia A sapientia T sapientes XB.
38 culturam AT cultum XB.
40
45
5
10
15
|
misericordiae patientiae, innocentiae omnis? haec quidem stulta
non sunt. quaere ergo de quibus dixerit: et si te praesumpseris invenisse, num erit tam stultum quam credere in deum natum, et quidem ex virgine, et quidem carneum, qui per illas naturae contumelias volutatus sit?
[7] dicat haec aliquis stulta non esse, et alia sint quae deus in aemulationem elegerit sapientiae saecularis: et
tamen apud illam facilius creditur Iuppiter taurus factus aut cycnus, quam vere homo Christus penes Marcionem.
V. [1] Sunt plane et alia tam stulta, quae pertinent ad contumelias et passiones dei: aut prudentiam dicant deum crucifixum. aufer hoc quoque, Marcion, immo hoc potius. quid enim indignius deo, quid magis erubescendum, nasci an mori, carnem gestare an crucem, circumcidi an suffigi, educari an sepeliri, in praesepe deponi an in monimento recondi? sapientior eris si nec ista credideris. sed non eris sapiens nisi stultus in saeculo fueris, dei stulta credendo.
[2] an ideo passiones a Christo non rescidisti quia ut phantasma vacabat a sensu earum? diximus retro aeque illum et
nativitatis et infantiae imaginariae vacua ludibria subire potuisse. sed iam hic responde, interfector veritatis: nonne vere crucifixus est deus? nonne vere mortuus est ut vere crucifixus? nonne vere resuscitatus ut vere scilicet mortuus?
[3] falso statuit inter nos scire Paulus tantum Iesum crucifixum, falso sepultum ingessit, falso
resuscitatum inculcavit? falsa est igitur et fides nostra, et phantasma
erit totum quod speramus a Christo, scelestissime hominum, qui interemptores excusas dei: nihil enim ab eis passus est Christus,
|
39 omnis. haec A omnia haec TXB.
40 te om. A. 41 num TBmg. non AXB.
5: 6 monimento A monumentum ceteri.
7 in saeculo AT saeculo XB.
9 a sensu ATBmg. ad sensum XB (manifesto errore).
11 hic TXB hinc A.
12 deus AXB dns T.
13 suscitatus AT et hic et infra se statuit A.
14 Iesum A om. ceteri Christum potius expectasses.
15 inculcavit? interrogandi signum ponebam. 17 dei AXB domini T.
20
25
30
35
40
|
si nihil vere est passus. parce unicae spei totius orbis: quid destruis necessarium dedecus fidei? quodcunque deo indignum est mihi
expedit: salvus sum si non confundar de domino meo: Qui me, inquit, confusus fuerit, confundar et ego eius.
[4] alias non invenio materias confusionis quae me per contemptum ruboris probent bene impudentem et feliciter stultum. crucifixus est dei filius: non pudet, quia pudendum est. et mortuus est dei filius: prorsus
credibile est, quia ineptum est. et sepultus resurrexit: certum est, quia impossibile.
[5] sed haec quomodo vera in illo erunt si ipse non fuit verus, si non vere habuit in se quod figeretur quod moreretur quod sepeliretur et resuscitaretur, carnem scilicet hanc sanguine suffusam ossibus substructam nervis intextam venis implexam,
quae nasci et mori novit, humanam sine dubio ut natam de homine? ideoque mortalis haec erit in Christo quia Christus homo et filius hominis.
[6] aut cur homo Christus et hominis filius si nihil hominis et
nihil ex homine, nisi si aut aliud est homo quam caro, aut aliunde caro hominis quam ex homine, aut aliud est Maria
quam homo, aut homo deus Marcionis? aliter non diceretur homo Christus sine carne, nec hominis filius sine aliquo parente homine, sicut nec deus sine spiritu dei nec dei filius sine deo patre. [7] ita utriusque substantiae census hominem et deum exhibuit, hinc natum inde non natum, hinc carneum inde spiritalem, hinc
infirmum
inde praefortem, hinc morientem inde viventem. quae proprietas conditionum, divinae et humanae, aequa utique naturae cuiusque veritate dispuncta est, eadem fide et spiritus et carnis: |
18 quid AT qui XB. 20 me libri mei Rig.
23 crucifixus ATBmg. natus XB (manifesto errore).
24 prorsus om. AT.
30 humanam...natam XB humana...nata AT, ut periodo post implexam facta ita quae sequuntur rescribas quae nasci et mori novit, humana sine dubio ut nata de homine ideoque mortalis, haec erit in Christo etc.
31 quia Christus TB om. ceteri.
35 aliter AT haud aliter B aut aliter X dicetur T.
42 cuiusque om. X.
45
50
55
60
5
|
virtutes spiritus dei deum, passiones carnem hominis probaverunt. [8] si virtutes non sine spiritu, perinde et passiones non sine carne: si
caro cum passionibus ficta, et spiritus ergo cum virtutibus falsus. quid dimidias mendacio Christum? totus veritas fuit.
[9] maluit, credo, nasci quam ex aliqua parte mentiri, et quidem in
semetipsum,
ut carnem gestaret sine ossibus duram, sine musculis solidam, sine sanguine cruentam, sine tunica vestitam, sine fame
esurientem, sine dentibus edentem, sine lingua loquentem, ut phantasma auribus fuerit sermo eius per imaginem vocis. fuit itaque phantasma etiam post resurrectionem cum manus et pedes suos discipulis inspiciendos offert, Aspicite, dicens, quod ego sum, quia spiritus ossa non habet sicut me habentem videtis--[10] sine dubio
manus et pedes et ossa quae spiritus non habet, sed caro. quomodo hanc vocem interpretaris, Marcion, qui a deo optimo et simplici et bono tantum infers Iesum? ecce fallit et decipit et circumvenit omnium oculos, omnium sensus, omnium accessus et contactus. ergo iam Christum non de caelo deferre debueras sed de aliquo
circulatorio coetu, nec deum praeter hominem sed magum hominem, nec salutis pontificem sed spectaculi artificem, nec mortuorum resuscitatorem sed vivorum avocatorem: nisi quod et si magus fuit, natus est.
VI. [1] Sed quidam iam discentes Pontici illius, supra magistrum sapere compulsi, concedunt Christo carnis veritatem, sine
praeiudicio
tamen renuendae nativitatis: 'Habuerit, inquiunt, carnem, dum omnino non natam.' pervenimus igitur de calcaria quod dici solet in carbonariam, a Marcione ad Apellen, qui posteaquam a disciplina Marcionis in mulierem carne lapsus et dehinc in virginem Philumenen spiritu eversus est, solidum Christi corpus sed sine nativitate suscepit ab ea praedicare.
[2] et angelo quidem illi
Philumenes
eadem voce apostolus respondebit qua ipsum illum iam
|
43 spiritus dei deum A spiritum dei TXB (forsan recte). 47 credo scribebam crede AMPNRB credi F credi et TBmg. 57 Iesum om. TBmg.
6: 1 quidam iam T quid iam AXB quidam Urs.
10
15
20
25
30
|
tunc praecinebat dicens, Etiamsi angelus de caelis aliter
evangelizaverit
vobis quam nos evangelizavimus, anathema sit: his vero quae insuper argumentantur, nos resistemus.
[3] confitentur vere corpus habuisse Christum. unde materia si non ex ea qualitate in qua videbatur? unde corpus si non caro corpus? unde caro si non
nata? quia nasci haberet, ea futura quae nascitur. De sideribus, inquiunt, et de substantiis superioris mundi mutuatus est carnem: et utique proponunt non esse mirandum corpus sine nativitate, cum et apud nos angelis licuerit nulla uteri opera in carne
processisse.
[4] agnoscimus quidem ita relatum: sed tamen quale est ut
alterius regulae fides ab ea fide quam impugnat instrumentum argumentationibus suis mutuetur? quid illi cum Moyse qui deum Moysi reicit? si alius deus est, aliter sint res eius. sed utantur haeretici omnes scripturis eius cuius utuntur etiam mundo--erit illis hoc quoque in testimonium iudicii quod de exemplis ipsius
blasphemias suas instruunt--facile est veritati etiam nihil tale adversus eos praescribenti obtinere.
[5] igitur qui carnem Christi ad exemplum proponunt angelorum, non natam dicentes licet carnem, comparent velim et causas tam Christi quam et
angelorum
ob quas in carne processerint. nullus unquam angelus ideo
descendit ut crucifigeretur, ut mortem experiretur, ut a morte suscitaretur. si nunquam eiusmodi fuit causa angelorum
corporandorum,
habes causam cur non nascendo acceperint carnem: non venerant mori, ideo nec nasci.
[6] at vero Christus mori missus nasci quoque necessario habuit ut mori posset. non enim mori |
31 fuit om. T.
35
40
45
50
55
60
|
solet nisi quod nascitur: mutuum debitum est nativitati cum mortalitate: forma moriendi causa nascendi est.
[7] si propter id quod moritur mortuus est Christus, id autem moritur quod et nascitur, consequens erat, immo praecedens, ut aeque nasceretur propter id quod nascitur, quia propter id ipsum mori habebat quod quia
nascitur moritur: non competebat non nasci pro quo mori competebat.
atquin tunc quoque inter angelos illos ipse dominus apparuit Abrahae sine nativitate, cum carne scilicet, pro eadem causae diversitate:
[8] sed vos hoc non recipitis, non eum Christum recipientes qui iam tunc et adloqui et liberare et iudicare humanum
genus ediscebat in carnis habitu, non natae adhuc quia nondum moriturae nisi prius et nativitas eius et mortalitas annuntiarentur. igitur probent angelos illos carnem de sideribus concepisse:
[9] si non probant, quia nec scriptum est, nec Christi caro inde erit, cui angelorum accommodant exemplum. constat angelos carnem
non propriam gestasse utpote natura substantiae spiritalis--etsi corporis alicuius, sui tamen generis--in carnem autem humanam transfigurabiles ad tempus videri et congredi cum hominibus posse.
[10] igitur cum relatum non sit unde sumpserint carnem, relinquitur intellectui nostro non dubitare hoc esse proprium
angelicae potestatis, ex nulla materia corpus sibi sumere. Quanto magis, inquis, ex aliqua. certum est: sed nihil de hoc constat, quia scriptura non exhibet.
[11] ceterum qui valent facere semetipsos quod natura non sunt, cur non valeant ex nulla substantia facere? si fiunt quod non sunt, cur non ex eo fiant quod non est? quod autem non
est, cum fit, ex nihilo est. propterea nec requiritur nec ostenditur |
39 quia nascitur AT quia id quod nascitur XB.
40 pro quo AXB propter quod T.
47 carnem de sideribus concepisse A Rig. Oeh. de sideribus accepisse substantiam
carnis TXB Kroy. 50 gestasse TXB edd. portasse A. 52-53 transfigurabiles ad tempus videri...posse A Oeh. transfigurabilis ad
tempus ut videri... possent TF Kroy. transfigurabiles ad tempus ut videri...
possent MPNRB.
65
70
75
5
10
|
quid postea factum sit corporibus illorum: quod de nihilo fuit, nihil factum est. possunt nihil ipsum convertere in carnem qui semetipsos potuerunt convertere in carnem: plus est naturam demutare quam facere materiam.
[12] sed et si de materia necesse fuit
angelos sumpsisse carnem, credibilius utique est de terrena materia quam de ullo genere caelestium substantiarum, cum adeo terrenae qualitatis extiterit ut terrenis pabulis pasta sit. fuerit: sit nunc quoque siderea eodem modo terrenis pabulis pasta quando terrena non esset, quo terrena caelestibus pasta est quando caelestis non
esset--legimus enim manna esui populo fuisse: Panem, inquit, angelorum edit homo--non tamen infringitur semel separata condicio dominicae carnis ex causa alterius dispositionis.
[13] homo vere futurus usque ad mortem, eam carnem oportebat indueret cuius et mors: eam porro carnem cuius est mors nativitas
antecedit.
VII. [1] Sed quotiens de nativitate contenditur omnes qui respuunt eam ut praeiudicantem de carnis in Christo veritate ipsum dominum volunt negare esse <se> natum quia dixerit, Quae mihi mater et qui mihi fratres? audiat igitur et Apelles quid iam responsum sit a nobis Marcioni eo libello quo ad evangelium ipsius provocavimus, considerandam scilicet materiam
pronuntiationis
istius. [2] primo quidem nunquam quisquam
adnuntiasset
illi matrem et fratres eius foris stantes qui non certus esset et habere illum matrem et fratres et ipsos esse quos tunc nuntiabat,
vel retro cognitos vel tunc ibidem compertos: licet propterea abstulerint haereses ista de evangelio quod et creditum patrem eius Ioseph fabrum et matrem Mariam et fratres et sorores eius optime notos sibi esse dicebant qui mirabantur doctrinam eius.
[3] 'Sed
|
67 fuerit om. X.
71 semel om. T.
72 condicio A conditio ceteri (forsan recte). 74 et AT Kroy. est ceteri. est TXB et A Kroy.
7: 3 dominum AT deum X (vulgo). negare esse se scribebam negasse* A
negare T negare esse XB vulgo. 8 stantes A stare TXB.
15
20
25
30
35
|
temptandi gratia nuntiaverant ei matrem et fratres quos non
habebat.' hoc quidem scriptura non dicit, alias non tacens cum quid temptationis gratia factum est erga eum: Ecce, inquit,
surrexit
legis doctor temptans eum: et alibi, Et accesserunt ad eum pharisaei temptantes eum: quod nemo prohibebat hic quoque significari temptandi gratia factum. non recipio quod extra
scripturam de tuo infers. [4] dehinc materia temptationis debet
subesse.
quid temptandum putaverint in illo? ' Utique natusne esset annon: si enim hoc negavit responsio eius, hoc captavit nuntiatio temptatoris.' sed nulla temptatio tendens ad agnitionem eius de quo dubitando temptat ita subito procedit ut non ante praecedat
quaestio quae dubitationem inferens cogat temptationem. [5] porro si nusquam de nativitate Christi volutatum est, quid tu
argumentaris
voluisse illos per temptationem sciscitari quod nunquam produxerunt in quaestionem? eo adicimus, etiam si temptandus esset de nativitate, non utique hoc modo temptaretur, earum
personarum adnuntiatione quae poterant etiam nato Christo non fuisse. omnes nascimur, et tamen
non omnes aut fratres habemus aut matrem: [6] adhuc potest <quis> et patrem magis habere quam matrem et avunculos magis quam fratres. adeo non competit temptatio nativitatis, quam licebat et sine matris et sine fratrum
nominatione constare. facilius plane est ut certi illum et matrem et fratres habere divinitatem potius temptaverint eius quam
nativitatem,
an intus agens sciret quid foris esset mendacio petitus praesentiae adnuntiatae eorum qui in praesentia non erant. nisi |
16 erga AT circa X.
21 putaverint A Oeh. putaverunt TXB Kroy. utique etc. interlocutori
assignabam. 32 quis om. libri. 38 adnuntiatae AT om. XB.
40
45
50
55
60
|
quod et sic vacuisset temptationis ingenium: [7] poterat enim
evenire ut quos illi nuntiabant foris stare, ille eos sciret absentes esse vel valetudinis vel negotii vel peregrinationis nota ei iam necessitate. nemo temptat eo modo quo sciat posse se ruborem temptationis referre.
[8] nulla igitur materia temptationis
competente
liberatur simplicitas nuntiatoris, quod vere mater et
fratres eius supervenissent. sed quae ratio responsi matrem et fratres ad praesens negantis discat etiam Apelles.
[9] fratres domini non crediderant in illum, sicut et in evangelio ante Marcionem edito continetur: mater aeque non demonstratur adhaesisse illi, cum Martha et Mariae aliae in commercio eius frequententur.
hoc denique in loco apparet incredulitas eorum: cum Iesus doceret viam vitae, cum dei regnum praedicaret, cum languoribus et vitiis medendis operaretur, extraneis defixis in illum tam proximi aberant:
[10] denique superveniunt et foris subsistunt nec introeunt, non computantes scilicet quid intus ageretur, nec sustinent saltem,
quasi necessarius aliquid afferrent eo quod ille cum maxime agebat,
sed amplius interpellant et a tanto opere revocatum volunt. oro te Apelle, vel tu Marcion, si forte tabula ludens vel de
histrionibus
aut aurigis contendens tali nuntio avocareris nonne dixisses, Quae mihi mater aut qui fratres?
[11] deum praedicans et probans
Christus, legem et prophetas adimplens, tanti retro aevi caliginem dispergens, indigne usus est hoc dicto ad percutiendam
incredulitatem
foris stantium vel ad excutiendam importunitatem ab opere |
40 stare XB vulgo om. A esse T.
41 nota ei iam Kroy. notae iam AT nota XB.
44 nuntiatoris TXB enuntiationis A Kroy. nuntiationis Rig. Oeh.
49 Martha et Mariae aliae scribebam martha et maria aliae quae T (que
Kroy.) marte et marie alie A marthae et mariae aliae XB vulgo. 56 revocatum XB vocatum A avocatum T Kroy. 59 qui AXB qui mihi T.
65
70
75
80
5
|
revocantium? ceterum ad negandam nativitatem alius fuisset ei locus et tempus et ordo sermonis, non eius qui possit pronuntiari
etiam ab eo cui et mater esset et fratres: cum indignatio parentes negat, non negat sed obiurgat.
[12] denique potiores fecit alios, et meritum praelationis ostendens, audientiam scilicet verbi,
demonstrat
qua condicione negaverit matrem et fratres: qua enim alios sibi adoptavit qui ei adhaerebant, ea abnegavit illos qui ab eo
absistebant. solet etiam adimplere Christus quod alios docet. [13] quale ergo erat si docens non tanti facere matrem aut patrem aut fratres quanti dei verbum ipse dei verbum adnuntiata matre et fraternitate desereret? negavit itaque parentes quomodo docuit negandos, pro dei opere. sed et alias figura est synagogae in matre
abiuncta, et Iudaeorum in fratribus incredulis. foris erat in illis Israel: discipuli autem novi, intus audientes et credentes,
cohaerentes
Christo ecclesiam deliniabant, quam potiorem matrem et digniorem fraternitatem recusato carnali genere nuncupavit. eodem sensu denique et illi exclamationi respondit, non matris
uterum et ubera negans sed feliciores designans qui verbum dei audiunt.
VIII. [1] Solis istis capitulis quibus maxime instructi sibi videntur Marcion et Apelles secundum veritatem integri et incorrupti evangelii interpretatis, satis esse debuerat ad probationem carnis humanae in Christo per defensionem nativitatis.
[2] sed quoniam et isti Apelleiaci carnis ignominiam praetendunt maxime, quam volunt ab igneo illo praeside mali sollicitatis animabus adstructam et idcirco indignam Christo et idcirco de sideribus illi substantiam
|
63 alius ATMPN alius necessarius FRB.
64 possit TXB posset A Oeh. Kroy.
65 indignatio AN Oeh. Kroy. indignatione T alii alia.
66 fecit sibi alios T Kroy.
79 quaero an scribendum illi mulieris cuiusdam exclamationi.
8: 6 animabus AXB animalibus TBmg. abstructam TMPNF.
10
15
20
25
30
|
competisse, debeo eos de sua paratura repercutere. angelum quendam inclitum nominant qui mundum hunc instituerit et
instituto eo paenitentiam admiserit. [3] et hoc suo loco tractavimus-- nam est nobis et ad illos libellus--an qui spiritum et voluntatem et virtutem Christi habuerit ad ea opera dignum aliquid paenitentia fecerit. eum angelum etiam de figura erraticae ovis
interpretantur.
teste igitur paenitentia institutoris sui peccatum erit
mundus, siquidem omnis paenitentia confessio est delicti quia locum non habet nisi in delicto.
[4] si mundus delictum est, qua corpus et membra delictum erit perinde et caelum et caelestia cum caelo: si caelestia, et quicquid inde conceptum prolatumque est. mala arbor malos fructus edat necesse est. caro igitur Christi de
caelestibus structa de peccati constat elementis, peccatrix de peccatorio censu, et pars iam erit eius substantiae, id est nostrae, quam ut peccatricem Christo dedignantur inducere.
[5] ita si nihil de ignominia interest, aut aliquam purioris notae materiam
excogitent
Christo quibus displicet nostra, aut eam agnoscant qua etiam
caelestis melior esse non potuit. legimus plane, Primus homo de terrae limo, secundus homo de caelo:
[6] non tamen ad materiae differentiam spectat, sed tantum terrenae retro substantiae carnis primi hominis, id est Adae, caelestem de spiritu substantiam opponit secundi hominis, id est Christi. et adeo ad spiritum, non
ad carnem, caelestem hominem refert, ut quos ei comparat constet in hac carne terrena caelestes fieri, spiritu scilicet:
[7] quodsi secundum carnem quoque caelestis Christus, non compararentur illi non secundum carnem caelestes. si ergo qui fiunt caelestes, qualis et Christus, terrenam carnis substantiam gestant, hinc quoque
confirmatur |
13-14 eum... interpretantur A Kroy. cum... interpretentur TXB vulgo.
14 peccatum AT delictum XB.
17-18 cum caelo: si caelestia, om. A Oeh.
19 et mala A Oeh.
20 constat A Oeh. Kroy. consistit TXB.
22 Christo dedignantur inducere AT Christus dedignatur induere XB.
23 aliquam AT aliam XB.
24 eam TXB eandem A Rig. Oeh. 33 et AT Oeh. Kroy. est XB.
35
5
10
15
20
25
|
ipsum etiam Christum in carne terrena fuisse caelestem sicut ii sunt qui ei adaequantur.
IX. [1] Praetendimus adhuc nihil quod ex alio acceptum sit, ut aliud sit quam id de quo sit acceptum, ita aliud esse ut non suggerat unde sit acceptum. omnis materia sine testimonio originis suae non est, etsi demutetur in novam proprietatem.
[2] ipsum certe corpus hoc nostrum, quod de limo figulatum etiam ad fabulas nationum veritas transmisit, utrumque originis elementum
confitetur,
carne terram, sanguine aquam. nam licet alia sit species qualitatis, hoc est quod ex alio aliud fit. ceterum quid est sanguis quam rubens humor, quid caro quam terra conversa in figuras suas?
[3] considera singulas qualitates, musculos ut glebas, ossa ut saxa, etiam circum papillas calculos quosdam: aspice nervorum tenaces conexus ut traduces radicum et venarum ramosos
discursus
ut ambages rivorum et lanugines ut muscos et comam ut caespitem et ipsos medullarum in abdito thesauros ut metalla carnis.
[4] haec omnia terrenae originis signa et in Christo fuerunt, et haec sunt quae illum dei filium celaverunt, non alias tantummodo hominem existimatum quam humana extantem substantia
corporis.
aut edite aliquid in illo caeleste de Septentrionibus et Virgiliis et Suculis emendicatum: nam quae enumeravimus adeo terrenae testimonia carnis sunt ut et nostrae. sed nihil novum nihilque peregrinum deprehendo.
[5] denique verbis et factis tantum, doctrina et virtute sola, Christum hominem obstupescebant: notaretur autem etiam carnis in illo novitas miraculo habita. sed carnis terrenae non mira condicio ipsa erat quae cetera eius miranda faciebat cum dicerent, Unde huic doctrina et signa ista? [6] etiam despicientium formam eius haec erat vox: adeo nec
|
36 ii om. TXB (forsan recte).
9: 6 utrumque originis elementum TXB Kroy. utriusque originem elementi
AOeh.
7 species A Oeh. facies TXB (quod forsan scribendum). 9 conversa om. A Oeh.
9-10 figuras suas TXB Rig. Kroy. figura sua A Oeh.
15-16 et haec F Kroy. et A Oeh. haec MPNRB deficit T. tota omissa incisione. 17 humana extantem scribebam ex humana tantum T Kroy. extantem
humana A Oeh. ex humana XB. 21 et factis tantum AT Oeh. Kroy. tantummodo et factis XB.
30
35
40
5
|
humanae honestatis corpus fuit, nedum caelestis claritatis. tacentibus apud vos quoque prophetis de ignobili aspectu eius, ipsae passiones ipsaeque contumeliae loquuntur: passiones quidem
humanam carnem, contumeliae vero inhonestam probaverunt. [7] an ausus esset aliqui ungue summo perstringere corpus novum, sputaminibus contaminare faciem nisi merentem? quid dicis caelestem carnem quam unde caelestem intellegas non habes, quid terrenam negas quam unde terrenam agnoscas habes? esurit sub
diabolo, sitit sub Samaritide, lacrimatur super Lazarum, trepidat ad mortem--Caro enim inquit infirma--sanguinem fundit postremo: [8] haec sunt opinor signa caelestia. sed quomodo, inquam,
contemni
et pati posset sicut et dixit, si quid in illa carne de caelesti generositate radiasset? ex hoc ergo convincimus nihil in illa de
caelis fuisse, propterea ut contemni et pati posset.
X. [1] Convertor ad alios aeque sibi prudentes qui carnem Christi animalem adfirmant, quod anima caro sit facta: ergo et caro anima, et sicut caro animalis ita et anima carnalis. et hic itaque causas requiro. si ut animam salvam faceret in semetipso suscepit animam Christus, quia salva non esset nisi per ipsum dum in ipso, non video cur eam carnem fecerit animalem induendo carnem, quasi aliter animam salvam facere non posset nisi carnem factam. [2] cum enim nostras animas non tantum non carneas sed etiam a carne disiunctas salvas praestet, quanto magis illam quam ipse
|
28 vos vulgo nos FB Oeh. perperam. 30 probaverunt om. AT.
34-5 esurit...sitit T: esuriit...sitiit ceteri lacrimatur XB lacrimat* T: lacrimatus est A.
37 inquam XB vulgo inquitis A Kroy. (manifesto errore) inquit is TBmg.
38 dixit AT Kroy. dixi XB vulgo ex illa carne T.
10
15
20
25
5
10
|
suscepit etiam non carneam redigere potuit in salutem. item cum praesumant non carnis sed animae nostrae solius liberandae causa processisse Christum, primo quam absurdum est ut animam solam liberaturus id genus corporis eam fecerit quod non erat liberaturus. [3] deinde si animas nostras per illam quam gestavit liberare
susceperat,
illam quoque quam gestavit nostram gestasse debuerat, id est nostrae formae, cuiuscunque formae est in occulto anima nostra, non tamen carneae. ceterum non nostram animam liberavit si carneam habuit: nostra enim carnea non est.
[4] porro si non nostram liberavit quia carneam liberavit, nihil ad nos, quia
non nostram liberavit. sed nec liberanda erat quae non erat nostra, ut scilicet carnea: non enim periclitabatur si non erat nostra, id est non carnea. sed liberatam constat illam. ergo non fuit carnea, et fuit nostra, si ea fuit quae liberaretur, quoniam periclitabatur. iam ergo si anima non fuit carnalis in Christo, nec
caro potest animalis fuisse.
XI. [1] Sed aliam argumentationem eorum convenimus, exigentes cur animalem carnem subeundo Christus animam carnalem videatur habuisse. 'Deus enim inquiunt gestivit animam visibilem hominibus exhibere faciendo eam corpus quae retro invisibilis extiterit, natura nihil sed nec semetipsam videns prae
impedimento
carnis huius, ut etiam disceptaretur nata sit anima an non, mortalis an non: itaque animam corpus effectam in Christo ut eam nascentem et morientem et, quod sit amplius, resurgentem
videremus.'
[2] et hoc autem quale erit, ut per carnem demonstraretur
anima sibi aut nobis, quae per carnem non poterat agnosci, ut sic ostenderetur dum id fit cui latebat, id est caro? tenebras videlicet
|
10: 11 post animae nostrae deficit A.
15 illa quoque... nostra quaeque T Kroy.
19-20 quia non nostram TB quia carnea non est quia non nostram X. 23 et X vulgo sed T Kroy.
11: 5 sed T Kroy. om. ceteri.
7 mortalis an non TB om. ceteri.
9 erit libri erat Urs. Rig. Oeh. qui et infra posset pro possit rescribunt.
15
20
25
30
35
|
accepit ut lucere possit. denique ad hoc prius retractemus an isto modo ostendenda fuerit anima, dehinc an in totum invisibilem eam retro allegent, utrum quasi incorporalem an etiam habentem
aliquod genus corporis proprii. [3] et tamen cum invisibilem dicant corporalem constituunt, habentem quod invisibile sit: nihil enim habens invisibile quomodo potest invisibilis dici? sed nec esse quidem potest, nihil habens per quod sit: cum autem sit, habeat necesse est aliquid per quod est.
[4] si habet aliquid per quod est, hoc
erit corpus eius. omne quod est corpus est sui generis: nihil est incorporale nisi quod non est. habente igitur anima invisibile corpus, qui visibilem eam facere susceperat utique dignius id eius visibile fecisset quod invisibile habebatur, quia nec hic
mendacium
aut infirmitas deo competit, mendacium si aliud animam
quam quod erat demonstravit, infirmitas si id quod erat demonstrare
non valuit. [5] nemo ostendere volens hominem cassidem aut personam ei inducit: hoc autem factum est animae si in carne conversa alienam induit superficiem. sed et si incorporalis anima deputetur, ut aliqua vi rationis occulta sit quidem anima, corpus
tamen non sit quicquid est anima, proinde et impossibile deo non erat, et proposito eius congruentius competebat, nova aliqua corporis specie eam demonstrare quam ista communi omnium, alterius iam notitiae, ne sine causa visibilem ex invisibili facere gestisset animam, istis scilicet quaestionibus opportunam per
carnis in illam humanae defensionem. [6] 'Sed non poterat Christus inter homines nisi homo videri.' redde igitur Christo fidem suam, ut qui homo voluit incedere animam quoque humanae condicionis ostenderit, non faciens eam carneam sed induens eam carne.
XII. [1] Ostensa sit nunc anima per carnem, si constiterit illam ostendendam quoquo modo fuisse, id est incognitam sibi et nobis:
|
12 ad hoc vulgo adhuc TBmg. Kroy. prius TMPRB potius N om. F
pressius Kroy.
18 nihil TMFRmg. nisi PNRB vulgo. 27 carnem Kroy. 30 et T Kroy. om. ceteri. 34 istis libri iustis Kroy (forsan recte). 35-6 in illam om. X sed non poterat etc. interlocutori assignabam.
5
10
15
20
25
|
quanquam in hoc vana distinctio est, quasi nos seorsum ab anima simus, cum totum quod sumus anima sit. denique sine anima nihil sumus, ne hominis quidem sed cadaveris nomen. si ergo ignoramus animam, ipsa se ignorat.
[2] ita superest hoc solummodo inspicere, an se anima sic ignorarit ut nota quoquo modo fieret. opinor sensualis est animae natura: adeo nihil animale sine sensu, nihil sensuale sine anima, et ut impressius dixerim animae anima
sensus est. [3] igitur cum omnibus anima sentire praestet et ipsa
sentiat
omnium etiam sensus, nedum qualitates, cui verisimile est ut ipsa sensum sui ab initio sortita non sit? unde illi scire quod interdum sibi sit necessarium ex naturalium necessitate, si non scit suam qualitatem, cui quid necessarium est? hoc quidem in omni
anima recognoscere est, notitiam sui dico, sine qua notitia sui nulla anima se ministrare potuisset.
[4] puto autem magis hominem, animal solum rationale, compotem et animam esse sortitum quae illum faciat animal rationale, ipsa in primis rationalis. porro
quomodo
rationalis quae efficit hominem rationale animal, si ipsa
rationem suam nescit ignorans semetipsam? sed adeo non ignorat, ut auctorem et arbitrum et statum suum norit.
[5] nihil adhuc de deo discens deum nominat: nihil adhuc de iudicio eius admittens deo commendare se dicit: nihil magis audiens quam spem nullam esse post mortem et bene et male defuncto cuique
imprecatur. plenius haec prosequitur libellus quem scripsimus DE TESTIMONIO ANIMAE.
[6] alioquin si anima semetipsam ignorans erat ab initio, nihil a Christo cognovisse debuerat nisi qualis esset. nunc autem non effigiem suam didicit a Christo sed salutem. |
12: 7 sic Kroy. hic TB om. X.
12 quod PRB vulgo quid TMNF Kroy.
15-16 notitia sui... se XB sibi... a se T Kroy.
17 compotem TB Kroy. computes X competere Oeh. suo marte.
18-19 porro quomodo rationalis om. X (manifesto errore).
30
35
5
10
15
|
propterea filius dei descendit et animam subiit, non ut ipsa se
anima cognosceret in Christo sed Christum in semetipsa: non enim se ignorando de salute periclitabatur sed dei verbum.
[7] Vita inquit manifestata est, non anima: et Veni inquit animam salvam facere, non dixit ostendere. ignorabamus nimirum animam, licet invisibilem, nasci et mori, nisi corporaliter exhiberetur.
ignoravimus
plane resurrecturam cum carne. hoc erit quod Christus manifestavit: sed et hoc non aliter in se quam in Lazaro aliquo, cuius caro non erat animalis, ita nec anima carnalis. quid ergo amplius innotuit nobis de animae ignoratae retro dispositione? quid invisibile eius fuit quod visibilitatem per carnem desideraret?
XIII. [1] 'Caro facta est anima ut anima ostenderetur.' numquid ergo et caro anima facta est ut caro manifestaretur? si caro anima est, iam non anima est sed caro: si anima caro est, iam non caro est sed anima. ubi ergo caro, et ubi anima, si alterutro alterutrum facta sunt, immo si neutrum sunt dum alterutro alterutrum fiunt? certe perversissimum ut carnem nominantes animam intellegamus et animam significantes carnem interpretemur.
[2] omnia periclitabuntur
aliter accipi quam sunt, et amittere quod sunt dum aliter accipiuntur, si aliter quam sunt cognominantur. fides nominum
salus est proprietatum. etiam cum demutantur qualitates accipiunt vocabulorum possessiones. verbi gratia, argilla excocta testae vocabulum suscipit, nec communicat cum vocabulo pristini generis quia nec cum ipso genere.
[3] proinde et anima Christi caro facta non potest non id esse quod facta est et id non esse quod
fuerat, aliud scilicet facta. et quoniam proximum adhibuimus
|
31 periclitabatur T Kroy. periclitatur X vulgo.
34 nasci et mori nisi corporaliter X vulgo nasci et non mori incorporaliter
ut nobis nascens et moriens corporaliter TBmg., quos paene sequitur Kroy. 37 cuius XB cuiusque T (male intellecto scriptoris sensu).
13: 1 ante caro lacunam signavit Kroy., sed haud opus erat.
2-4 si caro etc. XB si caro est anima iam non est caro sed anima, si anima caro est iam non anima est sed caro T Kroy. ambiguitates a scriptore relictas resolvere conatus esse videtur librarius quispiam.
4 ubi anima T add. est XB vulgo si alterutro T om. XB vulgo.
5 alterutro alterutrum T alterutrum alterum XB vulgo post fiunt
quaerendi signum posuit Kroy. 15 fuerat T fuerit XB vulgo.
20
25
30
35
5
|
exemplum plenius eo utemur. certe enim testa ex argilla unum est corpus, unumque vocabulum unius scilicet corporis:
[4] nec potest testa dici et argilla, quia quod fuit non est, quod autem non est et [nomen] non adhaeret. ergo et anima caro facta uniformis
soliditas
et singularitas tota est, et indiscreta substantia. in Christo vero invenimus animam et carnem simplicibus et nudis vocabulis editas, id est animam animam et carnem carnem, nusquam animam-carnem aut carnem-animam, quando ita nominari debuissent si ita fuissent, sed etiam sibi quamque substantiam
divise pronuntiatas ab ipso, utique pro duarum qualitatum distinctione,
seorsum animam et seorsum carnem. [5] quid? Anxia est, inquit, anima mea usque ad mortem: et, Panis quem ego dedero pro salute mundi caro mea est. porro si anima caro fuisset, unum esset in Christo carnea anima aut caro animalis: at cum dividit
species, carnem et animam, duo ostendit. [6] si duo, iam non unum: si non unum, iam nec anima carnalis nec caro animalis: unum enim est anima-caro aut caro-anima. nisi si et seorsum aliam gestabat animam praeter eam quae caro erat, et aliam
circumferebat
carnem praeter illam quae anima erat. quodsi una caro et
una anima, illa tristis usque ad mortem et illa panis pro mundi salute, salvus est numerus duarum substantiarum in suo genere distantium, excludens carneae animae unicam speciem.
XIV. [1] 'Sed et angelum,' aiunt, 'gestavit Christus.' qua ratione? 'Qua et hominem.' eadem ergo est et causa. ut hominem gestaret Christus salus hominis fuit causa, scilicet ad
restituendum
quod perierat. homo perierat, hominem restitui oportuerat.
ut angelum gestaret Christus nihil tale de causa est. [2] nam etsi angelis perditio reputatur in ignem praeparatum diabolo et angelis eius, nunquam tamen illis restitutio repromissa est: nullum
|
18-19 quod autem non est et non adhaeret TB om. X nomen inserendum
putabam. 26 quid? ita pungebam. 32 nisi si T om. si XB vulgo.
14:2 est XB sit T.
10
15
20
25
30
|
mandatum de salute angelorum suscepit Christus a patre. quod pater neque repromisit neque mandavit, Christus administrare
non potuit. cui igitur rei angelum quoque gestavit nisi ut satellitem
forte cum quo salutem hominis operaretur? [3] idoneus enim non erat dei filius qui solus hominem liberaret, a solo et singulari serpente deiectum? ergo iam non unus deus nec unus salutificator, sed duo salutis artifices, et utique alter altero indigens. an vero ut
per angelum liberaret hominem? cur ergo ipse descendit, ad id quod per angelum erat expediturus? si per angelum, quid et ipse? si per se, quid et angelus? dictus est quidem magni consilii angelus, id est nuntius, officii non naturae vocabulo: magnum enim cogitatum patris, super hominis scilicet restitutionem,
adnuntiaturus saeculo erat. non ideo tamen sic angelus intellegendus
ut aliqui Gabriel aut Michael. [4] nam et filius a domino vineae mittitur ad vinitores, sicut et famuli, de fructibus petitum: sed non propterea unus ex famulis deputabitur filius quia
famulorum
successit officio. facilius ergo dicam, si forte, ipsum filium
angelum (id est nuntium) patris, quam angelum in filio. sed cum de [filio] ipso sit pronuntiatum, Minuisti eum modicum quid citra angelos, quomodo videbitur angelum induisse, sic infra angelos deminutus dum homo fit, qua caro et anima, et filius hominis?
[5] qua autem spiritus dei et virtus altissimi non potest
infra angelos haberi, deus scilicet et dei filius. quanto ergo, dum hominem gestat, minor angelis factus est, tanto non, dum angelum gestat. poterit haec opinio Hebioni convenire qui nudum hominem et tantum ex semine David, id est non et dei filium, |
10 igitur XB ergo T.
11 forte T Kroy. fortem XB vulgo.
13 deus XB dominus T.
14 sed T si XB.
15 ipse om. XB.
17-18 magni consilii angelus XB angelus magni cogitatus T.
22 vinitores T cultores XB quaero an legendum viticultores.
26 filio PR vulgo.
27 angelum induisse XB angelus T.
29 qua R3 quia libri.
32 poterit XB poterat T. .
35
40
5
10
15
|
constituit Iesum--plane prophetis aliquo gloriosiorem--ut ita in
illo angelum fuisse dicatur quemadmodum in aliquo Zacharia: [6] nisi quod a Christo nunquam est dictum, Et ait mihi angelus qui in me loquebatur. sed nec quotidianum illud omnium
prophetarum,
Haec dicit dominus: ipse enim erat dominus, coram et ex sua auctoritate pronuntians, Ego autem dico vobis. quid ultra ad
haec? Esaiam exclamantem audi, Non angelus neque legatus sed ipse dominus salvos eos fecit.
XV. [1] Licuit et Valentino ex privilegio haeretico carnem Christi spiritalem comminisci. quidvis eam fmgere potuit quisquis humanam credere noluit, quando, quod ad omnes dictum sit, si humana non fuit nec ex homine non video ex qua substantia ipse Christus et hominem se et filium hominis pronuntiarit: Nunc autem vultis occidere hominem veritatem ad vos locutum: et, Dominus est sabbati filius hominis. de ipso enim Esaias, Homo in plaga et sciens ferre imbecillitatem: et Hieremias, Et homo est et quis cognovit illum? et Daniel, Et ecce super nubes tanquam
filius hominis: etiam. Paulus apostolus, Mediator dei et hominum homo Christus Iesus: item Petrus in actis apostolorum, Iesum Nazarenum virum vobis a deo destinatum, utique hominem. [2] haec sola sufficere vice praescriptionis debuerunt ad testimonium carnis humanae et ex homine sumptae et non spiritalis sicut nec
animalis nec sidereae nec imaginariae, si sine studio et artificio contentionis haereses esse potuissent.
[3] nam, ut penes quendam ex Valentini factiuncula legi, primo non putant terrenamet humanam Christo substantiam informatam ne deterior angelis dominus
|
35 dicatur TB edicat X. 36 a Christo TB Christo X.
40 Esaiam exclamantem audi XB Esaia exclamante T.
15: 2 quidvis XB quidquidvis T.
3 sit T Urs. Kroy. est XB.
5 et hominem se T hominem XB.
9 cognovit illum MPNRB cognoscet eum TN. ecce om. XB. 15 imaginariae XB putative imaginarie T.
20
25
30
35
5
|
deprehendatur qui non terrenae carnis extiterunt, dehinc quod
oporteret similem nostrae carnem similiter nasci, non de spiritu nec de deo, sed ex viri voluntate. 'Et cur, Non de corruptela sed de incorruptela? et quare non, sicut et illa resurrexit et in caelo resumpta est, ita et nostra par eius statim adsumitur? aut cur illa par nostrae non aeque in terram dissoluta est?'
[4] talia et ethnici
volutabant: 'Ergo dei filius in tantum humilitatis exhaustus?' et, 'Si resurrexit in exemplum spei nostrae cur
nihil tale de nobis probatum est?' merito ethnici talia: sed merito et haeretici.
numquid
enim inter illos distat nisi quod ethnici non credendo credunt at haeretici credendo non credunt?
[5] legunt denique, Minorasti
eum modico citra angelos, et negant inferiorem substantiam Christi nec hominem se sed vermem pronuntiantis, qui nec
formam
habuit nec speciem, sed forma eius ignobilis, defecta citra omnes homines, homo in plaga et sciens ferre imbecillitatem. [6] agnoscunt hominem deo mixtum, et negant hominem: mortuum
credunt, et quod est mortuum ex incorruptela natum esse contendunt,
quasi corruptela aliud sit a morte. 'Sed et nostra caro statim resurgere debebat.' exspecta: nondum inimicos suos Christus oppressit, ut cum amicis de inimicis triumphet.
XVI. [1] Insuper argumentandi libidine ex forma ingenii haeretici locum sibi fecit Alexander ille quasi nos affirmemus idcirco Christum terreni census induisse carnem ut evacuaret in semetipso carnem peccati. quod etsi diceremus, quacunque ratione
muniremus
sententiam nostram, dum ne tanta amentia qua putavit tanquam ipsam carnem Christi opiriemur ut peccatricem
evacuatam |
20 nostrae carnem scribebam nostri carnem XB nostrae carnis T.
25 exhaustus XB exhibitus est T.
30 modico XB modicum T.
32 defecta TF Kroy. despecta MPNRB vulgo.
10
15
20
25
30
|
in ipso, cum illam et ad dexteram patris in caelis praesidere meminerimus et venturam inde in suggestu paternae claritatis praedicemus.
[2] adeo, ut evacuatam non possumus dicere <quae in
caelis est>, ita nec peccatricem in qua dolus non fuit. defendimus autem non carnem peccati evacuatam esse in Christo sed peccatum carnis, non materiam sed naturam, nec substantiam sed culpam, secundum apostoli auctoritatem dicentis, Evacuavit peccatum in carne.
[3] nam et alibi in similitudine inquit carnis peccati fuisse
Christum, non quod similitudinem carnis acceperit quasi imaginem
corporis et non veritatem, sed similitudinem peccatricis carnis vult intellegi quod ipsa non peccatrix caro Christi eius fuit par cuius erat peccatum, genere non vitio Adae aequanda.
[4] hinc etiam confirmamus eam fuisse carnem in Christo cuius natura est
in homine peccatrix, et sic in illa peccatum evacuatum, dum in Christo sine peccato habetur quae in homine sine peccato non habebatur. at neque ad propositum Christi faceret evacuantis peccatum carnis non in ea carne evacuare illud in qua erat natura peccati, neque ad gloriam: quid enim magnum si in carne meliore
et alterius (id est non peccatricis) naturae naevum peccati peremit? 'Ergo, inquies, si nostram induit, peccatrix fuit caro Christi.'
[5] noli constringere explicabilem sensum: nostram enim induens suam fecit, suam faciens non peccatricem eam fecit. ceterum, quod ad omnes dictum sit qui ideo non putant carnem nostram in Christo
fuisse quia non fuit ex viri semine, recordentur Adam ipsum in hanc carnem non ex semine viri factum: sicut terra conversa est |
16: 9 post praedicemus gravius pungebam (ita Kroy.). quae in caelis est addenda
putabam postea peccatricem [quia] nec evacuatam libri. 18 Adae aequanda iamdudum scribebam adaequanda T Kroy. Adae, quando XB vulgo.
20 dum T quod XB.
21 habetur TNF habeatur MP.
25 naevum peccati peremit scribebam vim peccati peremit T Kroy. naevum peccati redemit XB vulgo.
26 inquies T inquis XB. 30 fuit XB fuerit T.
5
10
15
20
25
|
in hanc carnem sine viri semine, ita et dei verbum potuit sine coagulo in eiusdem carnis transire materiam.
XVII. [1] Sed remisso Alexandro cum suis syllogismis quos in
argumentationibus
torquet, etiam cum psalmis Valentini quos magna impudentia quasi idonei alicuius auctoris interserit, ad unam iam lineam congressionem dirigamus an carnem Christus ex virgine acceperit, ut hoc praecipue modo humanam eam constet si ex humana matrice substantiam traxit: quanquam licuit iam et de nomine hominis et de statu qualitatis et de sensu tractationis et de exitu passionis humanam constitisse.
[2] ante omnia autem
commendanda
erit ratio quae praefuit ut dei filius de virgine nasceretur:
nove nasci debebat novae nativitatis dedicator de qua signum daturus dominus ab Esaia praedicabatur. quod est istud signum? Ecce virgo concipiet in utero et pariet filium. concepit igitur virgo et peperit Emmanuelem, nobiscum deum.
[3] haec est nativitas nova, dum homo nascitur in deo, ex quo in homine deus natus est
carne antiqui seminis suscepta sine semine antiquo, ut illam novo semine, id est spiritali, reformaret exclusis antiquitatis sordibus expiatam. sed tota novitas ista, sicut et in omnibus, de veteri figurata est, rationali per virginem dispositione homine domino nascente. virgo erat adhuc terra, nondum opere compressa,
nondum
sementi subacta: ex ea hominem factum accipimus a deo in animam vivam. [4] igitur si primus Adam ita traditur, merito sequens vel novissimus Adam, ut apostolus dixit, proinde de terra (id est carne) nondum generationi resignata in spiritum
vivificantem
a deo est prolatus. et tamen ne mihi vacet incursus
nominis Adae, unde Christus Adam ab apostolo dictus est si terreni non fuit census homo eius? sed et hic ratio defendit, quod |
17: 5 hoc praecipue modo XB praecipue T. 6 licuit TX liquuit B. 11 est om. T.
13 Emmanuel quod est nobiscum deus T.
14 ex quo in homine T Kroy. in quo homine XB.
16 spiritali T spiritaliter XB.
19 pro opere quaero an scribendum vomere.
30
35
40
5
10
|
deus imaginem et similitudinem suam a diabolo captam aemula operatione recuperavit.
[5] in virginem enim adhuc Evam irrepserat verbum aedificatorium mortis: in virginem aeque introducendum
erat dei verbum exstructorium vitae, ut quod per eiusmodi sexum abierat in perditionem per eundem sexum redigeretur in salutem. crediderat Eva serpenti, credidit Maria Gabrieli: quod illa
credendo
deliquit haec credendo delevit. 'Sed Eva nihil tunc concepit
in utero ex diaboli verbo.' [6] immo concepit. nam exinde ut
abiecta pareret et in doloribus pareret verbum diaboli semen illi fuit: enixa est denique diabolum fratricidam. contra Maria eum edidit qui carnalem fratrem Israel interemptorem suum salvum quandoque praestaret. in vulvam ergo deus verbum suum detulit bonum fratrem, ut memoriam mali fratris eraderet: inde
prodeundum
fuit Christo ad salutem hominis quo homo iam damnatus
intraverat.
XVIII. [1] Nunc et simplicius respondeamus. non competebat ex semine humano dei filium nasci, ne si totus esset filius hominis non esset et dei filius nihilque haberet amplius Salomone et amplius Iona, ut de Hebionis opinione credendus erat. ergo iam dei filius ex patris dei semine, id est spiritu,
[2] ut esset et hominis filius caro ei sola erat ex hominis carne sumenda sine viri semine: vacabat enim semen viri apud habentem dei semen. itaque sicut nondum natus ex virgine patrem deum habere potuit sine homine matre, aeque cum de virgine nasceretur potuit matrem habere hominem sine
homine patre: [3] sic denique homo cum deo dum caro hominis cum spiritu dei, caro sine semine ex homine, spiritus cum semine ex deo. igitur si fuit dispositio rationis super filium dei ex virgine
|
33 haec credendo delevit XB ista credendo correxit T Kroy. 39 eraderet Rig. evaderet TBmg. redderet XB.
18: 1 et TP Kroy. ut MNFRB (quod forsan praestaret).
2
ne si B vulgo nisi TX.
3 ut Oeh. et XB om. T.
5 caro ei sola erat scribebam caro ei (vel ea) sola quae erat XB caro quae sola
erat T. 9 hominem om. X.
15
20
25
30
35
|
proferendum, cur non ex virgine acceperit corpus quod de virgine protulit, quia aliud est quod a deo sumpsit? 'Quoniam, inquiunt,
verbum caro factum est.' [4] vox ista quid caro sit factum
contestatur
et declarat, nec tamen periclitatur quasi statim aliud sit factum caro et non verbum, si ex carne factum est verbum caro: aut si ex semetipso factum est, scriptura dicat. cum scriptura non dicat nisi quod sit factum, non et unde sit factum, ergo ex alio,
non ex semetipso, suggerit factum. [5] si non ex semetipso sed ex alio, iam hinc tracta ex quo magis credere congruat carnem factum verbum nisi ex carne in qua et factum est, vel quia ipse dominus sententialiter et definitive pronuntiavit, Quod in carne natum est caro est quia ex carne natum est. sed si de homine tantummodo
dixit, non et de semetipso, plane nega hominem Christum et ita defende non et in ipsum competisse. 'Atquin subicit, Et quod de spiritu natum est spiritus est, quia Deus spiritus est, et De deo natus est:
[6] hoc utique vel eo magis in ipsum tendit si et in credentes eius.' si ergo et hoc ad ipsum, cur non et illud supra? neque
enim dividere potes, hoc ad ipsum, illud supra ad ceteros homines, qui utramque substantiam Christi et carnis et spiritus non negas. [7] ceterum si tam carnem habuit quam spiritum, cum de duarum substantiarum pronuntiat conditione quas in semetipso gestabat non potest videri de spiritu quidem suo de carne vero non sua
determinasse. ita cum sit ipse de spiritu dei (et spiritus deus est) ex deo natus, ipse est et ex carne hominis et homo in carne generatus. |
14 quia aliud etc. cum praecedentibus coniunxi.
15 factum (priore vice) TBmg. facta XB.
16 et declarat om. XB (forsan recte).
17 post et non verbum primus levius distinxit Kroy.
18, 20 (bis) semetipso TB semine ipso X (ter).
23 pronuntiat T Kroy. 24 si om. T Kroy.
25 nega hominem Christum XB nec de homine Christo TBmg.
26 defendes F Kroy.
33 pronuntiat conditione T conditione pronuntiat XB in semetipso scribebam in semet ipse T et ipse XB.
35 ita cum sit etc. ita pungebam ex parum certis testimoniis quae vera viderentur indagatis ita cum sit ipse de spiritu dei et spiritus deus est ex deo natus ipse est et ex carne hominis homo in carne generatus X ita cum ipse de spiritu dei spiritus et ex deo natus ipse et ex carne hominis homo in carne generatus T.
5
10
15
20
25
|
XIX. [1] 'Quid est ergo, Non ex sanguine nec ex voluntate carnis nec ex voluntate viri sed ex deo natus est?' hoc quidem capitulo ego potius utar, cum adulteratores eius obduxero: sic enim scriptum esse contendunt, Non ex sanguine nec ex carnis voluntate nec ex viri sed ex deo nati sunt, quasi supradictos credentes in nomine eius designet, ut ostendant esse semen illud arcanum electorum et spiritalium quod sibi imbuunt.
[2] quomodo autem ita erit, cum omnes qui credunt in nomine domini pro communi lege generis humani ex sanguine et ex carnis et ex viri voluntate nascantur,
etiam Valentinus ipse? adeo singulariter ut de domino scriptum est, Sed ex deo natus est. merito, quia verbum dei, et cum verbo dei spiritus, et in spiritu dei virtus, et quicquid dei est Christus. qua caro autem, non ex sanguine nec ex carnis et viri voluntate, quia ex dei voluntate verbum caro factum est:
[3] ad carnem enim,
non ad verbum, pertinet negatio formalis nostrae nativitatis, quia caro sic habebat nasci, non verbum. 'Negans autem ex carnis quoque voluntate natum, cur non negavit etiam ex substantia carnis?' neque enim quia ex sanguine negavit substantiam carnis renuit, sed materiam seminis quam constat sanguinis esse calorem
ut despumatione mutatum in coagulum sanguinis feminae: [4] nam ex coagulo in caseo eius <vis> est substantiae quam medicando constringit, id est lactis. intellegimus ergo ex concubitu
nativitatem
domini negatam, quod sapit voluntas viri et carnis, non ex vulvae participatione. et quid utique tam exaggeranter
inculcavit
non ex sanguine nec ex carnis aut viri voluntate natum, nisi quia ea erat caro quam ex concubitu natam nemo dubitaret? negans porro ex concubitu non negavit ex carne, immo
confirmavit |
19: 1 Quid est etc. interlocutori assignabam.
2 nati sunt Rig. (sed haud opus erat).
6 ostendant T Kroy. ostendat XB vulgo illud TBmg. illius XB.
8 domini X eius TB.
16 negans autem etc. interlocutori assignabam: alioquin negaverit scribere possis. 19 calorem XB colorem T colatum humorem tentavit Kroy. (mira felicitate). 20-21 sanguinis feminae nam ex coagulo om. X. 21 vis suppl. Gel. incaseatio eius est Kroy. (forsan recte). 23 voluntas XB ex voluntate T. 25 aut viri voluntate TMPF voluntate aut viri PRB vulgo.
30
35
5
10
15
|
ex carne, quia non perinde negavit ex carne sicut ex concubitu negavit. [5] oro vos, si dei spiritus non de vulva carnem participaturus
descendit in vulvam, cur descendit in vulvam? potuit enim extra eam fieri caro spiritalis simplicius multo quam intra vulvam [fieret extra vulvam]. sine causa eo se intulit unde nihil extulit. sed non sine causa descendit in vulvam. ergo ex illa accepit, quia si non ex illa accepit sine causa in illam descendit, maxime eius qualitatis
caro futurus quae non erat vulvae, id est spiritalis.
XX. [1] Qualis est autem tortuositas vestra, ut ipsam EX syllabam praepositionis officio adscriptam auferre quaeratis et alia magis uti quae in hac specie non invenitur penes scripturas sanctas? per virginem dicitis natum, non ex virgine, et in vulva, non ex vulva, quia. et angelus in somnis ad Ioseph--Nam quod in ea natum est, inquit, de spiritu sancto est--non dixit ex ea.
[2] nempe tamen etsi ex ea dixisset in ea dixerat: in ea enim erat quod ex ea erat.
tantundem
ergo et cum dicit in ea, ex ea consonat, quia ex ea erat quod in ea erat. sed bene quod idem dicit Matthaeus originem
domini decurrens ab Abraham usque ad Mariam, Iacob autem generavit, inquit, Ioseph virum Mariae ex qua nascitur Christus. sed et Paulus grammaticis istis silentium imponit: Misit, inquit, deus filium suum factum ex muliere. numquid per mulierem aut in muliere?
[3] hoc quidem impressius, quod factum potius dicit
quam natum. simplicius enim enuntiasset natum: factum autem dicendo, et Verbum caro factum est consignavit et carnis
veritatem
ex virgine factae adseveravit. nobis quoque ad hanc speciem psalmi patrocinabuntur, non quidem apostatae et haeretici
|
30 cur descendit in vulvam? om. T Kroy. 31-2 fieret extra vulvam om. T. 32 sed om. T.
20: 5-6 parenthesim indicabam. 7 quod ex ea erat om. X. 14 potius om. X (forsan recte). 17 virginis T Kroy. (contra consuetudinem scriptoris).
20
25
30
35
40
45
|
et platonici Valentini sed sanctissimi et receptissimi prophetae
David: ille apud nos canit Christum, per quem se cecinit ipse Christus. [4] accipe vicesimum primum et audi dominum patri deo colloquentem: Quia tu es qui avulsisti me ex utero matris meae: ecce unum. Et spes mea ab uberibus matris meae, super te sum proiectus ex vulva: ecce aliud. Et ab utero matris meae deus meus
es tu: ecce aliter. nunc et ad sensus ipsos decertemus. [5] Avulsisti, inquit, ex utero. quid avellitur nisi quod inhaeret, quod infixum, quod innexum est ei a quo ut auferatur avellitur? si non adhaesit utero, quomodo avulsus est? si adhaesit qui avulsus est, quomodo adhaesisset nisi dum ex utero est per illum nervum umbilicarem
quasi folliculi sui traducem adnexus origini vulvae? etiam cum quid extraneum extraneo adglutinatur, ita concarnatur et
convisceratur
cum eo cui adglutinatur ut cum avellitur rapiat secum ex corpore [aliquid] a quo avellitur [quasi] sequelam quandam abruptae unitatis et producem mutui coitus.
[6] ceterum cum et
ubera matris suae nominat--sine dubio quae hausit--respondeant obstetrices et medici et physici de uberum natura, an aliter manare soleant sine vulvae genitali passione, suspendentibus inde venis sentinam illam inferni sanguinis in mamillam et ipsa translatione decoquentibus in materiam lactis laetiorem: inde adeo fit ut
uberum tempore menses sanguinum vacent. quodsi verbum caro ex se factum est, non ex vulvae communicatione, nihil operata vulva, nihil functa, nihil passa, quomodo fontem suum transfudit in ubera quae nisi pariendo non mutat? habere autem sanguinem non potuit lacti subministrando si non haberet et causas sanguinis
ipsius, avulsionem scilicet suae carnis. [7] quid fuerit novitatis in
Christo ex virgine nascendi palam est: solum hoc scilicet, quod ex |
21-2 vicesimum primum...colloquentem T et David domino deo patri
eloquentem XB (quod manifesto falsum) Christum (pro David) Bmg. Oeh.
27 quod (tertia vice) T om. ceteri.
30 quaero an scribendum adnexus est.
33 aliquid om. T quasi om. TMNF.
34 producem R3B producis MPNFR1 traducis TBmg. cum et T et MNF quae PRB vulgo (quaerendi signo post nominat posito).
35 parenthesim indicavit Kroy. 38 in mamillam om. TBmg.
41 communione T Kroy. (manifesto errore).
43 pariendo scribere ausus sum habendo libri et edd.
43-4 fontem non potuit T. 44 et causas T om. et ceteri.
50
5
10
15
20
|
virgine secundum rationem quam edidimus, et uti virgo esset regeneratio nostra spiritaliter, ab omnibus inquinamentis
sanctificata
per Christum virginem et ipsum etiam carnaliter ut ex
virginis carne.
XXI. [1] Si ergo contendunt hoc competisse novitati ut
quemadmodum
non ex viri semine ita nec ex virginis carne caro fieret dei verbum, quare non hoc sit tota novitas, ut caro non ex semine nata ex carne <semine nata> processerit?
[2] accedant adhuc comminius
ad congressum. Ecce, inquit, virgo concipiet in utero. quidnam? utique dei verbum, non viri semen. certe ut pareret filium: nam Et pariet, inquit, filium. ergo ut ipsius fuit parere, quia ipsius fuit concepisse, ita ipsius est quod peperit, licet non ipsius fuerit quod concepit. contra si verbum ex se caro factum est, iam
ipsum se concepit et peperit, et vacat prophetia: [3] non enim virgo concepit neque peperit, si non quod peperit ex verbi conceptu caro ipsius est. sola haec autem prophetae vox evacuabitur? an et angeli conceptum et partum virginis annuntiantis? an et omnis iam scriptura quaecunque matrem pronuntiat Christi? quomodo
enim mater nisi quia in utero eius fuit? <ut quid in utero> si nihil ex utero eius accepit quod matrem eam faceret in cuius utero fuit? hoc nomen non debet caro extranea: matris uterum non appellat nisi filia uteri caro; filia porro uteri non est, si sibi nata est.
[4] tacebit igitur et Elisabeth, prophetam portans iam domini sui
conscium infantem et insuper spiritu sancto adimpleta: sine causa
|
47 et uti mendosum esse frustra suspicantur edd.
21: 4 semine nata supplenda censebam accedam R vulgo comminus T. 7 ipsius fuit parere quia T om. XB vulgo.
11 verbi conceptu T verbi concepto MNF verbo concepto PRB vulgo. 15 ut quid in utero his suppletis loco difficili mederi tentabam. 19 Elisabeth propheta T Kroy.
25
30
35
5
|
enim dicit, Et unde mihi ut mater domini mei veniat ad me? si Maria non filium sed hospitem in utero gestabat Iesum, quomodo dicit, Benedictus fructus uteri tui? quis hic fructus uteri qui non ex utero germinavit, qui non in utero radicem egit, qui non eius
est cuius est uterus? et qui utique fructus uteri Christus? [5] an quia ipse est flos de virga profecta ex radice Iesse, radix autem Iesse genus David, virga ex radice Maria ex David, flos ex virga filius Mariae qui dicitur Iesus Christus, ipse erit et fructus?
[6] flos enim fructus, quia per florem et ex flore omnis fructus eruditur in
fructum.
quid ergo? negant et fructui suum florem et flori suam virgam et virgae suam radicem, quominus suam radix sibi vindicet per virgam proprietatem eius quod ex virga est, floris et fructus: [7] siquidem omnis gradus generis ab ultimo ad principalem
recensetur,
ut iam nunc carnem Christi non tantum Mariae sed et
David per Mariam et Iesse per David sciant adhaerere. adeo hunc fructum ex lumbis David, id est ex posteritate carnis eius, iurat illi deus consessurum in throno ipsius. si ex lumbis David, quanto magis ex lumbis Mariae ob quam in lumbis David.
XXII. [1] Deleant igitur et testimonia daemonum filium David
proclamantia
ad Iesum, sed testimonia apostolorum delere non poterunt, si daemonum indigna sunt. ipse imprimis Matthaeus, fidelissimus evangelii commentator ut comes domini, non aliam ob causam quam ut nos originis Christi carnalis compotes faceret ita exorsus est: Liber generaturae Iesu Christi filii David filii Abrahae.
[2] his originis fontibus genere manante cum gradatim ordo deducitur ad Christi nativitatem, quid aliud quam caro ipsa
|
22 gestabat XB vulgo portabat T Kroy. 25 et qui XB ut quid T. 35 adeo T deo XB ideo Pam. 38 in XB ex T.
22: 1-2 proclamantia ad X proclamantium T corr. quaero an legendum dominum
Iesum. 3 poterunt B potuerunt TX.
6 geniturae XB vulgo.
7 et passim Abrahae T Abraham ceteri.
10
15
20
25
30
|
Abrahae et David per singulos traducem sui faciens in virginem
usque describitur inferens Christum--immo ipse Christus prodit --de virgine?
[3] sed et Paulus, utpote eiusdem evangelii et discipulus et magister et testis, quia eiusdem apostolus Christi, confirmat Christum ex semine David secundum carnem, utique ipsius. ergo ex semine David caro Christi. sed secundum Mariae carnem ex
semine David: ergo ex Mariae carne est dum ex semine est David. [4] quocunque detorseris dictum, aut ex carne est Mariae quod ex semine est David, aut ex David semine est quod ex carne est Mariae. totam hanc controversiam dirimit idem apostolus ipsum definiens esse Abrahae semen: cum Abrahae, utique multo magis
David, quasi recentioris. [5] retexens enim promissionem
benedictionis
nationum in semine Abrahae, Et in semine tuo benedicentur
omnes nationes, Non, inquit, dixit seminibus tanquam de pluribus, sed semine, de uno, quod est Christus.
[6] qui haec nihilominus legimus et credimus, quam debemus et possumus
agnoscere in Christo carnis qualitatem? utique non aliam quam Abrahae, siquidem semen Abrahae Christus: nec aliam quam Iesse, siquidem ex radice Iesse flos Christus: nec aliam quam David, siquidem fructus ex lumbis David Christus: nec aliam quam Mariae, siquidem ex Mariae utero Christus: et adhuc
superius nec aliam quam Adae, siquidem secundus Adam Christus. consequens ergo est ut aut illos spiritalem carnem habuisse contendant, quo eadem conditio substantiae deducatur in Christum, aut concedant carnem Christi spiritalem non fuisse, quae non de spiritali stirpe censetur.
XXIII. [1] Sed agnoscimus adimpleri propheticam vocem Simeonis super adhuc recentem infantem dominum pronuntiatam, Ecce hic positus est in ruinam et suscitationem multorum in Israel et in
|
10-11 parenthesim indicabam prodit scribebam producitur TBmg. proditur
XB.
21 semine (priore vice) TBmg. nomine XB vulgo. 24 nihilominus T om. XB.
29 quam Mariae scribebam quam ex Mariae utero T quam ex Maria XB.
30 Adae T Adam ceteri.
32-3 in Christum T in Christo X.
5
10
15
20
25
|
signum quod contradicitur. signum enim nativitatis Christi secundum Esaiam: Propterea dabit vobis dominus ipse signum: ecce virgo concipiet in utero et pariet filium.
[2] agnoscimus ergo signum contradicibile conceptum et partum virginis Mariae, de quo Academici isti, 'Peperit et non peperit virgo et non virgo.' quasi non, et si ita dicendum esset, a nobis magis dici conveniret:
peperit enim quae ex sua carne, et non peperit quae non ex viri semine, et virgo quantum a viro, non virgo quantum a partu-- [3] non tamen, ut ideo non
pepererit quae peperit quia non ex sua carne, et ideo virgo quae non virgo quia non de visceribus suis mater. sed apud nos nihil dubium, nec retortum in ancipitem
defensionem: lux lux et tenebrae tenebrae et est est et non non: quod amplius hoc a malo est. peperit quae peperit, et si virgo concepit in partu suo nupsit:
[4] nam nupsit ipsa patefacti corporis lege, in quo nihil interfuit de vi masculi admissi an emissi: idem illud sexus resignavit. haec denique vulva est propter quam et de
aliis scriptum est, Omne masculinum adaperiens vulvam sanctum vocabitur domino. quis vere sanctus quam sanctus ille dei filius? quis proprie vulvam adaperuit quam qui clausam patefecit? [5] ceteris omnibus nuptiae patefaciunt. itaque magis patefacta est quia magis erat clausa. utique magis non virgo dicenda est quam
virgo, saltu quodam mater antequam nupta. et quid ultra de hoc retractandum est? cum hac ratione apostolus non ex virgine sed ex muliere editum filium dei pronuntiavit agnovit adapertae vulvae nuptialem passionem.
[6] legimus quidem apud Ezechielem de vacca illa quae peperit et non peperit: sed videte ne vos iam tunc
providens |
23: 4 quod contradicitur PR1 quod contradicetur MNFR3B contradicibile T. 12 pepererit scribebam peperit libri quae peperit quia non ex sua carne T
om. ceteri. 21 sanctus ille dei filius scribebam sanctus ille T sancti filius FRmg. dei filius
MPNRB.
23 ceteris iampridem scribebam, assentitur Kroy. ceterum libri. 23-24 pro itaque... quia... utique scribere velim utique... quae... itaque. 29 tunc T nunc XB.
30
5
10
15
20
|
spiritus sanctus notarit hac voce disceptaturos super uterum Mariae. ceterum non contra illam suam simplicitatem
pronuntiasset
dubitative, Esaia dicente Concipiet et pariet.
XXIV. [1] Quod enim et alias [Esaias] iaculatur in suggillatione
haereticorum
ipsorum, et imprimis Vae qui faciunt dulce amarum et tenebras lucem, istos scilicet notat qui nec vocabula ipsa in luce proprietatum suarum conservant ut anima non alia sit quam quae vocatur et caro non alia quam quae videtur et deus non alius quam qui praedicatur.
[2] ideo etiam Marcionem prospiciens, Ego sum, inquit, deus, et alius absque me non est. et cum alio idipsum modo dicit, Ante me deus non fuit, nescioquas illas
Valentinianorum
aeonum genealogias pulsat. et Non ex sanguine neque ex
carnis aut viri voluntate sed ex deo natus est, Hebioni respondit. aeque Etiamsi angelus de caelis aliter evangelizaverit vobis quam nos anathema sit, ad energema Apelleiacae virginis Philumenes [filium] dirigit.
[3] certe Qui negat Christum in carne venisse hic antichristus est, nudam et absolutam et simplici nomine naturae
suae pronuntians carnem, omnes disceptatores eius ferit, sicut et definiens ipsum quoque Christum unum multiformis Christi argumentatores quatit, qui alium faciunt Christum alium Iesum, alium elapsum de mediis turbis alium detentum, alium in secessu montis in ambitu nubis sub tribus arbitris clarum alium ceteris
passivum, <alium nobilem alium> ignobilem, alium magnanimum alium vero trepidantem, novissime alium passum alium
resuscitatum,
per quod suam quoque in aliam carnem resurrectionem adseverant. [4] sed bene quod idem veniet de caelis qui est passus, idem omnibus apparebit qui est resuscitatus, et videbunt et |
32 ut dubitativae T.
24: 1 Esaias om. T.
2-3 dulce amarum et tenebras XB vulgo de luce tenebras de tenebris TKroy.
3 ipsa T ista ceteri.
7 alio idipsum modo scribebam alio eodem ipso modo T alio idipsum
eodem modo XB. 10 aut TKroy. et ceteri. 13 filium seclusi filium filumenen MPN alia alii.
20 alium nobilem alium supplenda censebam, nisi forte totum locum ita rescribere malis,...sub tribus arbitris <secretum>, alium ceteris (sc. ix apostolis) passivum, <alium> clarum <alium> ignobilem. 22 aliam carnem T Kroy. alia carne ceteri.
25
5
10
|
agnoscent qui eum confixerunt, utique ipsam carnem in quam saevierunt, sine qua nec ipse esse poterit nec agnosci: ut et illi erubescant qui adfirmant carnem in caelis vacuam sensu ut vaginam exempto Christo sedere, aut qui carnem et animam tantundem, aut tantummodo animam carnem vero non iam.
XXV. [1] Sed hactenus de materia praesenti. satis iam enim arbitror instructam esse carnis in Christo et ex virgine natae et humanae probationem. quod et solum discussum sufficere potuisset--citra singularum ex diverso opinionum congressionem quam et
argumentationibus
earum et scripturis quibus utuntur provocavimus ex abundanti--uti cum eo quod probavimus quid et unde fuerit Christi caro, quid non fuerit adversus omnes praeiudicaverimus. [2] ut autem clausula de praefatione commonefaciat, resurrectio nostrae carnis alio libello defendenda hic habebit praestructionem,
manifesto iam inde quale fuerit quod in Christo resurrexerit. |
25: 3-6 parenthesim indicabam,
6 cum T om. XB vulgo (forsan recte).
8 clausula TMPNRB clausulam F commonefaciat Kroy. (mira felicitate)
communem faciat T communi faciat XB vulgo. 10 manifestato T resurrexerit TMPNR3 resurrexit FR1B (forsan recte).
|