THE INVENTORY OF NICCOLO NICCOLI
By RODNEY P. ROBINSON
(From Classical Philology XVI (1921) pp.251-255)
The Florentine monk, Ambrogio Traversari, in a letter to Niccolò Niccoli dated July 8, 1431, mentions an inventory of manuscripts which the latter had given to the cardinals Giuliano Cesarini and Niccolò Albergati, with the request that they search for the volumes listed therein in their travels through Germany and France respectively.1 What is apparently a copy of this inventory has in recent years come to light, appended to a manuscript containing some philosophical works of Cicero. In 1913 the inventory was published in its entirety in Catalog XII (pp. 14-16, MS 10) of the Florentine book-dealers, T. de Marinis & Co., at the end of their description of the Cicero manuscript. The attention of the philological world was first brought to the matter by E. Jacobs, Wochenschr. f. klass. Philol., 1913, 701-2.2 R. Sabbadini, Storia e critica di testi latini, Catania, 1914, has republished the text of the de Marinis catalogue in full.
The above-mentioned manuscript is now in New York in the private library of Mr. Pierpont Morgan. Through the generosity of the Department of the Classics of the University of Illinois and the courtesy of Miss Ada Thurston of the Morgan library, photographs of the pages containing the inventory were secured for my use in the preparation of my Doctor's dissertation.3 A collation of the text in the de Marinis catalogue with the manuscript reveals about twenty typographical errors, with a larger number of inaccuracies. Since this text has hitherto been the only one available for the study of this most valuable document, an accurate copy made directly from the photographs of the manuscript is herewith submitted.
The more serious errors in the de Marinis text are as follows: 4
l. 3, in latus without mention of the fact that the letter s is written above the line, a circumstance which readily explains the error in the manuscript for in lacu;
l. 6, at alpibus for ab alpibus;
l. 17, instingent for instigent;
l. 27, antiquatus for antiquitus;
ll. 60-62, carthaginensis Tertulliani omitted;
l. 63, aduersus indacos for aduersus mdacos (a corruption of Aduersus Iudaeos);
l. 69, Deo octo for De octo;
l. 119, inuiorem, for iuniorem;
ll. 122-23 omitted;
l. 126, Ad C. Pansam for Ad Pansam;
l. 128, decades for decados;
l. 129, uetustissima for uetustissimis;
l. 138, Extat non integre printed as though in body of inventory.
As the compendia are the usual ones, I have not attempted to reproduce them. In the manuscript ae appears as the e caudata.
COMMENTARIVM NICOLAI NICO/LI IN PEREGRINATIONE GERMANIE:-
Reperta. | In Monasterio sancti Marci quod est in latus5
constantie sunt Com/mentaria Donati grammatici in litteris uetustissimis in libros octo/Eneidos Virgilii. In Monasterio hispildensi haud procul ab alpibus continentur haec/opuscula. videlicet. |
5 |
Repertus. | Iulii Frontini De aquae ductis quae in vrbem inducunt liber .j. Incipit/sic. PERSECVTVS ea quae de modulis dici fuit necessarium./ Nunc ponam quemadmodum queque aqua ut principium commentariis/ comprehensum est usque ad nostram curam habere uisa sit &c. Con/tinet hic liber xiij. |
10 |
Repertus. | Item eiusdem frontini liber incipit sic. Cum omnis res ab imperatore dele/gata interiorem exigat & curam, & me seu naturalis solicitudo seu/ fides sedula, non ad diligentiam modo, uerum ad morem commisse rei in/ stigent, sitque mihi nunc ab nerua augusto, nescio diligentiore an aman/tiore rei .p. imperatore aquarum iniunctum officium & adusum &c. Con/tinet .xi.folia. |
15 20 |
Repertus. | Cornelii taciti de origine & situ germanorum liber incipit sic. Ger/mania omnis a gallis6 rhetiiisque & pannoniis rheno & danubio flumi/nibus a sarmatis datisque & mutuo metu a montibus separatur etc./ Continet autem. xij folia:-- Item in eodem codice :-- |
25 |
Repertus. | Cornelii taciti De uita Iulii agricole Incipit sic. Clarorum uirorum/ facta moresque posteris tradere antiquitus usitatum, ne nostris quidem/ temporibus, quamquam uniuersa suorum etas obmisit.7 Qui liber continet .xiiij./ folia. Item in eodem codice:- |
30 |
Repertus. | Dialogus De oratoribus qui incipit sic. Sepe ex me requiris iuste fabi, cur/ cum priora secula tot eminentium oratorum ingeniis,8 gloria, floruerint:/ nostra potissimum etas deserta & laude eloquentiae orbata: qui liber coti-/tinet xviij. folia. Item in eodem codice continetur liber - |
35 |
Repertus. | Suetonii Tranquilli De grammaticis & rhetoribus, qui incipit sic./ Grammatica romae ne in usu quidem olim nedum in honore ullo &c./ Continet hic liber folia vij. |
40 |
Reperti. | Ammiani Marcellini rerum gestarum libri xviij. Qui peruenerunt usque ad obi/tum Valentis imperatoris: qui est finis hystoriae. |
|
IN Monasterio suldulensi continentur infrascripti libri. | ||
Repertus. | Hyginus de astrologia, qui incipit sic: Hyginus de Astro- logia9 .M. Fabio/ .pl. Sal. Dicit. Etsi te studio gram- matice artis inductum &c. |
45 |
Repertus. | Iulius Frontinus celso de agrorum qualitate: qui liber est multis figuris/ pictus. Incipit sic: Notum est omnibus celse praeneste studiorum nostrorum/ manere sum- mam &c. |
50 |
Repertum. | Saeculi Fracci de conditionibus agrorum, opus etiam figuris pictum. |
|
Repertus. | Aepitii de compositis libri octo, opus medicinale et optimum. Marcellus vir illustris ex magno officio theodosii,10 seu filiis suis Sal. D./ Incipit sic. Secutus opera studiosorum virorum: qui licet alieni fuerint/ ab institutione medicinae, opus egregium: |
55 |
Reperti. | Septimi Tertulliani carthaginensis presbyteri aduersus Marcionem hereticum/ libri duo in uersibus. |
60 |
Repertum. | Eiusdem Tertulliani apologeticum, preclarum opus | |
Repertus. | Eiusdem Tertulliani aduersus mdacos liber magnus ut boetius de consolatione. |
|
.M. Tullii Ciceronis uolumen epistolarum ad acticum, quod incipit: Cum haec scri/bebam res existimatur &c. finit: Cicero capitoni. |
65 | |
Reperta. | Ars Probi eruditissimi grammatici, grande opus. | |
Reperta. | Ara Aspri peritissimi grammatici De octo partibus ora- tionis. Secunda editio, eiusdem Donati Vrbis romae. |
70 |
Repertus. | Phocas grammaticus De arte metrica liber. | |
Repertum. | Prisciani grammatici opus in uersibus quod dicitur perigesis, hoe est descriptio or-/bis terrae:- In ecclesia cathedrali colonie sunt due bibliotecae, quarum poggius noster uidit/ illam quae est uulgatior, in qua repperiit quasdam Ciceronis orationes: allam uero/ quae est penitus recondita uidere non potuit propter absentiam custodis illius: De/ hac ipsa audiuit multa miranda :- |
75 80 |
Summa ergo uigilantia perscrutanda sunt antiquissima monasteria, & ecclesiae/ cathedrales: in quibus iacent in sterquilino11 infinita uolumina, suis possessoribus/ ignota & inuisa:- De opusculis Ciceronis, quibus caremus, quae in meam notitiam. uene-/runt haec sunt De re .p. libri vj. Dialogus ortensij12 De gloria libri .ij. De consolatione filie. |
85 90 |
|
Pars extat. | De achademicis libri quatuor. Cicero in pronosticis. ORATIONES. |
|
Reperta. | Pro M. Scauro. | |
Reperta. | Pro eodem Scauro, secunda. | 95 |
Reperta. | Pro uareno. | |
Reperta. | Pro fundanio13 | |
Reperta. | Pro M. Tullio Cicero in ortographia. |
|
Repertus. | Cicero De imperio .GN. Pompeii libro .V. Cicero contra metellum. Cicero ad pansam in primo De antiocho Cicero in libro quem de consiliis suis scripsit. |
100 |
(.Oratio in- uenitur:) |
Pro Cornelio libro iiijo. Cicero in egia. Cicero in pompeiana Cicero in contione Metelli Cicero pro gallio |
105 |
Reper. | Cicero pro .L. Fonteio. | |
Translationes quas fecit ex
libris grecis Translatio Protagorae Platonis. Translatio Timei Platonis Translatio phoenomanae arati Translatio economici Xenophontis. |
110 | |
Prologus in- uenitur |
Translatio duarum pulcherrimarum orationum Eschinis et Demosthenis, sed/ adinuicem fulminantium. Ciceronis uolumina epistolarum, quibus caremus hec sunt. Ad Cesarem dictatorem, uolumina. Ad Cesarem iuniorem uolumina. Ad filium suum uolumina. Ad Cornelium nepotem uolumina. Ad matium uolumina. Ad Cornelium. Balbum uolumina. Ad A. hircium uolumina. Ad C. oppidum uolumina. Ad Pansam uolumina. |
115 120 125 |
In quodam Monasterio dacie ex ordine
cistersiensium sunt, ut multi af/firmant .x. decados T. liuii in quinque codicibus uetustissimis ex litte-/ris longobardis:- |
||
Curandum est summa uigilantia: ut illa preclara uolumina in lucem pro-/deant, relinquantque illam imperitam14 incultam barbariem. Excitanda/ sunt ab inferis .M. Varronis clarissima opera:- Item:- Hystoriae Cornelii nepotis Hystoriae festenellanae. Hystoriae Plinii Secundi de gestis germaniae libri .x. & romanarum rerum libri xxx. Item. |
130 135 |
|
extat non/ integre. |
Hystoriae Cornelii taciti libri xxx. Praeterea: Cornelii Celsi preclara opera, & de agricultura, et in |
|
Reperitur in medicina15 |
rhetorica, & de re/ militari, & in medicina,
& pene in omni genere litteraturae. |
140 |
Catonis Censorii de originibus & innumerabiles alii, quos si prosequi ue-/lim, multis uoluminibus opus est:- |
UNIVERSITY OF CINCINATI
As usual, anything in red is by R.Pearse. I have renumbered the footnotes and moved them here (since without pages they would make no sense) but otherwise left them alone. The original page number and note number are given. In the main text I've tried to reproduce the format of the printed version. The bold and italics in the Latin are mine, for ease of spotting the monasteries mentioned and Niccolo's comments.
1. p.251 n.1. Traversarii epistulae ed. Petrus Cannetus, VIII, 2, p. 353; also in Sabbadini, Storia e critica p. 2: . . . . Quod indicem dederis voluminum inquirendorum cum luliano nostro cardinali S. Angeli tum cardinali S. Crucis, Germaniam omnem omnemque Galliam diverso itinere peragraturis, fecisti tu studiose el ingenio No digne . . . . .
2. p.251 n.2. See also A. Gudeman, ibid., 1913, 929-33; W. Aly, Rhein. Mus., LXVIII, 636-37.
3. p.251 n.3. De fragmenti Suetoniani de grammaticis el rhetoribus codicum nexu et fide, to be published in the "University of Illinois Studies in Language and Literature."
4. p.252 n.1. The
numbering of the lines is that of the reproduction here given.
5. p.252 n.2. s
is added above the line.
6. p.252 n.3. Second i
is expunctuated.
7. p.253 n.1. b is
expunctuated.
8. p.253 n.2. The letters ii
are added above the line.
9. p.253 n.3. The words de
Astrologia are expunctuated.
10. p.253 n.4. s
is expunctuated and x written above.
11. p.254 n.1. Changed into sterquilinio.
12. p.254 n.2. Corrected to hortensii.
13. p.254 n.3. i
expunctuated.
14. p. 255 n.1. Corrected from imperitiam.
15. p. 255 n.2 In right margin of
manuscript.
This page has been online since 11th December 1999.
Return to the Tertullian Project | About these pages |