|
I. [1] Quorum haereticorum, ut plura
praeteream, pauca perstringam.
Taceo enim Iudaismi haereticos, Dositheum,
inquam Samaritanum,
qui primus ausus est prophetas quasi non in spiritu
sancto locutos repudiare, taceo Sadducaeos, qui ex huius erroris
radice surgentes
ausi sunt ad hanc haeresim etiam resurrectionem
carnis negare, praetermitto
Pharisaeos, qui additamenta quaedam
legis adstruendo a Iudaeis diuisi sunt, unde
etiam hoc accipere
ipsum quod habent nomen digni fuerunt, cum his etiam
Herodianos,
qui Christum Herodem esse dixerunt: ad eos me converto
qui ex evangelio haeretici esse voluerunt. [2] Ex quibus est primus
omnium Simon Magus,
qui in Actis Apostolorum condignam meruit
ab apostolo Petro iustamque
sententiam. Hic ausus est summam
se dicere virtutem, id est summum deum, mundum
autem ab angelis
suis institutum,
ad daemonem se errantem, quid esset sapientia,
descendisse
quaerendum, apud Iudaeos se in phantasmate
dei non passum, sed esse quasi
passum. [3] Post hunc Menander
discipulus ipsius, similiter magus, eadem dicens quae
Simon aeque
quicquid se Simon dixerat, hoc se Menander esse dicebat,
negans
habere posse quemquam
salutem, nisi in nomine suo baptizatus
fuisset. [4] Secutus est post haec et
Saturninus, et hic similiter dicens
innascibilem Virtutem, id est deum, in summis et illis infinitis
partibus et in superioribus
manere, longe autem distantes ab hoc
angelos inferiorem mundum fecisse, et quia splendor quidam
luminis desursum in inferioribus refulsisset, ad similitudinem
illius luminis angelos hominem instituere
curasse: hunc super
terram iacuisse reptantem; cuius lumen illud et virtutem illam
superiorem propter misericordiam scintillam salvam esse, cetera
hominis perire: Christum in substantia
corporis non fuisse, et
phantasmate tantum quasi passum fuisse: resurrectionem
carnis
nullo modo futuram esse. [5] Postea Basilides haereticus
erupit. Hic
esse
dicit summum deum nomine Abraxan, quo mentem creatam,
quam Graece νοῦν appellat; inde verbum; ex illo
providentiam,
uirtutem et sapientiam, ex ipsis inde principatus et potestates
et angelos factos, deinde infinitas angelorum
editiones et
probolas, ab istis angelis trecentos sexaginta quinque caelos
institutos,
et mundum in honore Abraxae, cuius nomen hunc in
se habebat numerum
computatum. In ultimis quidem angelis, et
qui nunc fecerunt mundum, novissimum
ponit Iudaeorum deum, id
est deum legis et prophetarum, quem deum negat, sed
angelum
dicit: huic sortito obtigisse semen Abrahae, atque ideo hunc de
terra Aegypto filios Israël in terram Chanaam transtulisse: hunc
turbulentiorem prae ceteris angelis,
atque ideo et seditiones frequenter
et bella concutere, sed et humanum
sanguinem fundere:
Christum autem non ab hoc, qui
fecerit mundum, sed ab illo
Abraxa missum, venisse in phantasmate, sine substantia carnis
fuisse; hunc passum apud Iudaeos non esse, sed vice ipsius
Simonem crucifixum
esse; unde nec in eum credendum esse qui
sit crucifixus, ne quis confiteatur in
Simonem credidisse. Martyria
negat esse facienda. Carnis resurrectionem graviter
impugnat, negans
salutem corporibus repromissam. [6] Alter haereticus Nicolaus
emersit. Hic de septem diaconis, qui in Actis
Apostolorum allecti
sunt, fuit. Hic dicit tenebras in concupiscentia luminis et
quidem
foeda et obscoena fuisse; ex hac permixtione pudor est dicere
quae
foetida et immunda sunt. Sunt et cetera obscoena. Aeones
enim refert quosdam turpitudinis natos, et complexus et permixtiones
execrabiles obscenasque coniunctas, et quaedam ex
ipsis
adhuc turpiora. Natos praeterea daemones et deos et spiritus
septem, et
alia satis sacrilega pariter et foeda,
quae referre erubescimus,
et iam
praeterimus. Satis est nobis, quod totam
istam haeresim Nicolaitarum Apocalypsis domini gravissima sententiae
auctoritate damnavit dicendo Quia hoc tenes, odisti doctrinam
Nicolaitarum, quam et ego odi.
II. [1] Accesserunt his haeretici etiam
illi qui Ophitae nuncupantur.
Nam serpentem
magnificant in tantum, ut illum etiam ipsi Christo
praeferant. Ipse enim,
inquiunt, scientiae nobis boni et mali originem
dedit. Huius animadvertens
potentiam et maiestatem Moyses,
inquiunt, aereum posuit serpentem, et quicunque
ipsum aspexerunt,
sanitatem
consecuti sunt. Ipse, aiunt praeterea, Christus in
evangelio suo imitatur
serpentis ipsius sacram potestatem dicendo,
Et sicut Moyses exaltavit serpentem in
deserto, ita exaltari oportet
filium hominis. Ipsum introducunt ad benedicenda eucharistia sua.
[2] Sed tota istius erroris et scena et
doctrina inde fluxit. Dicunt
enim de illo summo primario Aeone complures alios Aeones extitisse
inferiores, omnibus tamen istis Aeonem antistare
cuius sit
nomen Ialdabaoth. Hunc autem
conceptum esse ex altero Aeone
Aeonibus inferioribus permixto, seque postea, cum
in superiora
voluisset eniti, gravitate materiae permixta sibi non potuisse ad
superiora pervenire, in medietate relictum
extendisse se totum,
effecisse sic caelum. [3] Ialdabaoth tamen inferius
descendisse et
fecisse sibi filios septem: quem occlusisse superiora dilatatione,
ut, quia angeli quae superiora essent scire non possent, ipsum
solum deum putarent. Virtutes igitur illas et angelos inferiores
hominem fecisse, et quia ab infirmioribus et mediocribus virtutibus
institutus esset,
quasi vermem iacuisse reptantem; illum vero
Aeonem, ex quo Ialdabaoth
processisset, invidia commotum scintillam
quamdam iacenti homini
immisisse, qua excitatus per prudentiam
saperet et intelligere posset superiora. [4] Sic rursum Ialdabaoth
istum in indignationem conuersum ex semetipso edidisse
virtutem et similitudinem serpentis, et hanc fuisse virtutem
in
paradiso, id est istum
fuisse serpentem cui Eva quasi filio deo
crediderat. Decerpsit, inquiunt, de
fructu arboris, atque ideo generi
humano scientiam bonorum et malorum
contribuit. Christum
autem non in substantia carnis fuisse; salutem carnis
sperandam
omnino non esse. [5] Nec non etiam erupit alia quoque haeresis,
quae
dicitur Cainaeorum. Et ipsi enim magnificant Cain, quasi ex
quadam potenti virtute conceptum, quae operata sit in ipso. Nam
Abel ex
inferiore virtute conceptum procreatum, et ideo inferiorem
repertum. Hi qui hoc
adserunt, etiam Iudam proditorem defendunt,
admirabilem illum et magnum esse
memorantes, propter utilitates
quas humano generi contulisse iactatur. [6] Quidam
enim ipsorum
gratiarum actionem Iudae propter hanc causam reddendam putant.
Animadvertens enim, inquiunt, Iudas,
quod Christus vellet veritatem
subvertere, tradidit illum, ne subverti veritas
posset. Et alii
sic contra disputant et dicunt. Quia potestates huius mundi
nolebant
pati Christum, ne humano generi per mortem ipsius salus
pararetur,
saluti consulens generis humani tradidit Christum, ut
salus, quae impediebatur
per virtutes quae obsistebant ne pateretur
Christus, impediri omnino non posset, et ideo per passionem Christi
non posset salus humani generis retardari. [7] Sed et illa haeresis
processit, quae dicitur Sethoitarum. Huius perversitatis
doctrina haec est: Duos homines ab angelis constitutos, Cain et
Abel, propter hos magnas inter
angelos contentiones et discordias
extitisse; ob hanc causam illam virtutem quae super omnes virtutes
esset, quam matrem
pronuntiant, dum Abel interfectum dicerent,
voluisse concipi et nasci hunc Seth
loco Abelis, ut evacuarentur
angeli illi qui duos priores illos homines
condidissent, dum
hoc semen mundum oritur et nascitur. [8] Permixtiones enim dicunt
angelorum et hominum iniquas fuisse, ob quam causam illam virtutem,
quam, sicut diximus, pronuntiant matrem, ad vindictam
etiam cataclysmum inducere, ut et
illud permixtionis semen tolleretur
et hoc solum semen, quod esset purum,
integrum custodiretur.
[9] Sed enim illos, qui seminis illos prioris instituissent,
occulte et latenter et
ignorante illa matre virtute cum illis octo
animabus in arcam misisse, etiam
semen Cham, quo semen
malitiae non periret, sed
cum ceteris conservatum et
post cataclysmum
terris redditum exemplo ceterorum excresceret et effunderetur
et totum orbem et impleret et occuparet. De Christo autem
sic
sentiunt, ut dicant illum tantummodo Seth, et pro ipso
Seth ipsum fuisse.
III. [1] Carpocrates praeterea hanc tulit
sectam: Unam esse dicit
virtutem in superioribus principalem, ex hac prolatos angelos
atque virtutes, quos distantes longe a superioribus virtutibus mundum
istum in inferioribus partibus
condidisse; Christum non ex
virgine Maria natum, sed ex semine Ioseph hominem
tantummodo
genitum, sane prae ceteris iustitiae
cultu, vitae integritate meliorem;
hunc apud Iudaeos passum, solam animam ipsius in caelo
receptam, eo quod et firmior et robustior ceteris fuerit; ex quo
colligeret, retentata animarum sola salute, nullas corporis
resurrectiones. [2] Post hunc Cerinthus haereticus erupit, similia
docens. Nam et
ipse mundum institutum esse ab illis dicit; Christum
ex semine Ioseph natum
proponit, hominem illum tantummodo
sine diuinitate contendens, ipsam quoque
legem ab angelis
datam perhibens, Iudaeorum deum non dominum, sed angelum
promens. [3] Huius successor
Ebion fuit, Cerintho non
in omni
parte consentiens, quod a deo dicat mundum, non ab angelis
factum,
et quia scriptum sit, Nemo discipulus
super magistrum,
nec servus
super dominum, legem etiam proponit, scilicet ad excludendum
evangelium et vindicandum Iudaismum.
IV. [1] Valentinus autem haereticus multas introducit
fabulas. Has
ego circumducens breuiter expediam. Introducit enim
Pleroma et
Aeones triginta; exponit autem hos per syzygias, id est,
coniugationes
quasdam. Nam dicit in primis esse Bython et Silentium, ex
his
processisse Mentem et Veritatem, ex quibus
erupisse Verbum
et Vitam, de quibus rursum creatum Hominem et Ecclesiam. Sed
enim ex his quoque processisse duodecim Aeonas; de Sermone
autem et Vita Aeonas
alios decem: hanc esse Aeonum triacontada,
quae fit
in Pleromate ex ogdoade et decade ac duodecade. [2] Tricesimum
autem Aeonem Bython illum videre voluisse et ad videndum
illum ausum esse in superiora conscendere, et quoniam ad
magnitudinem
ipsius videndam capax non fuit, in defectione
fuisse et paene
dissolutum esse, nisi qui missus
ad constabiliendum
illum, ille quem
appellant Horon, confirmasset illum dicto Iao
pronuntiato. [3] Istum autem Aeonem in defectionem
factum Achamoth
dicit in passionibus desiderii quibusdam fuisse et ex
passionibus
materias edidisse. Expavit enim, inquit, et extimuit et
contristatus
est, et ex his passionibus concepit et edidit. Hinc
fecit caelum et terram et mare et omnia quaecunque sunt in eis,
[4] ob quam causam omnia
infirma esse et fragilia et caduca et mortalia,
quaecunque sunt ab ipso facta,
quoniam quidem ipse fuerit de
defectione conceptus atque prolatus;
hunc tamen instituisse istum
mundum ex his materiis quas Achamoth vel pavendo vel timendo
vel contristando vel sudando praestiterat. Nam ex pavore, inquit,
tenebrae factae sunt, ex timore et ignorantia spiritus nequitiae
et malignitatis, ex tristitia et lacrimis humida fontium, fluminum
materia
marisque. [5] Christum autem missum ab illo propatore, qui
est Bythos. Hunc autem in
substantia corporis nostri non fuisse,
sed spiritale nescio quod corpus de caelo deferentem, quasi
aquam
per fistulam, sic per Mariam virginem
transmeasse, nihil
inde vel accipientem vel mutuantem. Resurrectionem huius
carnis
negat, sed alterius [6] legis et prophetarum quaedam probat,
quaedam
improbat, id est, omnia improbat, dum quaedam reprobat.
Evangelium habet
etiam suum praeter haec nostra. [7] Post hunc
extiterunt Ptolomaeus et Secundus haeretici, qui cum
Valentino
per omnia consentiunt, in illo solo differunt. Nam cum Valentinus
Aeonas tantum triginta finxisset, isti addiderunt alios complures;
quatuor enim
primum, deinde alios quatuor adgregaverunt.
Et quod dicit Valentinus Aeonem tricesimum excessisse de
Pleromate, ut in
defectionem, negant isti. Non enim ex illa triacontade
fuisse hunc qui fuerit in defectionem
propter desiderium
videndi propatoris. [8] Extitit praeterea Heracleon alter
haereticus, qui
cum Valentino paria sentit, sed novitate quadam pronuntiationis vult
videri alia sentire. Introducit enim in primis illud fuisse quod
pronuntiat, et deinde ex
illa monade duo, ac deinde reliquos
Aeonas. Deinde introducit totum
Valentinum. V. [1] Non defuerunt post hos Marcus quidam et Colarbasus,
novam
haeresin ex
Graecorum alphabeto componentes. Negant enim veritatem
sine istis posse litteris inueniri, immo totam plenitudinem et
perfectionem veritatis in istis litteris
esse dispositam. Propter hanc
enim causam Christum dixisse, Ego sum Α et Ω.
[2] Denique Iesum
Christum descendisse, id est
columbam in Iesum venisse; quae
Graeco
nomine cum περιστερὰ
pronuntietur, habeat secundum
numerum
DCCCI.
Percurrunt isti Ω, Ψ,
Χ, Φ, Υ, Τ, totum
usque ad Α, Β, et computant ogdoadas et decadas. Ita
afferre
illorum
omnes vanitates et ineptum sit et otiosum. [3] Quod tamen
non tantum
iam vanum, sed etiam periculosum sit, alterum deum
fingunt praeter creatorem,
Christum in substantia negant carnis
fuisse, negant carnis resurrectionem
futuram.
VI. [1] Accedit his Cerdon
quidam. Hic introducit initia duo, id est
duos deos, unum
bonum, et alterum saevum, bonum superiorem,
saevum hunc mundi creatorem. Hic
prophetias et legem repudiat,
deo creatori renuntiat, superioris dei filium
Christum venisse tractat,
hunc in substantia carnis negat, in
phantasmate solo fuisse
pronuntiat, nec omnino passum, sed quasi passum, nec ex virgine
natum, sed
omnino nec natum. Resurrectionem animae tantummodo
probat, corporis negat. Solum evangelium Lucae, nec tamen
totum recipit. Apostoli Pauli neque omnes neque
totas epistolas
sumit. Acta Apostolorum et Apocalypsim quasi falsa reicit. [2] Post
hunc
discipulus ipsius emersit Marcion quidam nomine, Ponticus
genere,
episcopi filius, propter stuprum cuiusdam virginis ab ecclesiae
communicatione
abiectus. Hic ex occasione qua dictum sit,
Omnis arbor bona bonos fructus facit,
mala autem malos, haeresim
Cerdonis approbare conatus est, ut eadem diceret quae
ille superior
haereticus ante dixerat. [3] Extitit post hunc Lucanus quidam
nomine, Marcionis sectator
atque discipulus, et hic per eadem
vadens blasphemiae genera eadem docet quae
Marcion et Cerdon
docuerant. [4] Post hos subsequitur Apelles, discipulus Marcionis,
qui posteaquam in carnem suam lapsus est, a Marcione segregatus
est. Hic
introducit unum deum infinitis superioribus partibus.
Hunc potestates multas
angelosque fecisse; propterea et aliam virtutem,
quam dici dominum dicit, sed angelum ponit. Hoc vult
videri mundum institutum ad imitationem mundi superioris; cui
mundo
permiscuisse paenitentiam, quia non illum tam perfecte
fecisset quam ille
superior mundus institutus fuisset. Legem et
prophetas repudiat. [5] Christum neque
in phantasmate dicit fuisse,
sicut Marcion, neque in substantia veri corporis,
ut evangelium
docet, sed ideo quod e superioribus partibus descenderet, ipso
descensu sideream sibi carnem et aeream contexuisse: hunc in
resurrectione
singulis quibusque elementis quae in descensu suo
mutuata fuissent in ascensu
reddidisse, et sic dispersis quibusque
corporis sui partibus in caelo spiritum
tantum reddidisse. [6] Hic
carnis resurrectionem negat. Solo utitur et apostolo, sed
Marcionis,
id est non toto.
Animarum solarum dicit salutem. Habet
praeterea privatas, sed extraordinarias
lectiones suas, quas appellat
phaneroseis, Philumenes cuiusdam puellae, quam
quasi
prophetissam sequitur. Habet praeterea suos libros, quos inscripsit
Syllogismorum, in quibus probare vult quod omnia quaecunque
Moyses de deo scripserit vera non sint, sed falsa sint.
VII. [1] His haereticis omnibus accedit Tatianus quidam alter haereticus.
Hic Iustini martyris discipulus fuit; post hunc diuersa sentire
coepit. Totus
enim secundum Valentinum sapit, adiciens illud,
Adam nec salutem consequi posse, quasi non, si rami salvi fiant,
et radix salva sit. [2] Accesserunt alii
haeretici, qui dicuntur Secundum
Phrygas, sed horum non una
doctrina est. Sunt enim qui
Kata Proclum dicuntur, sunt alii qui Secundum
Aeschinem
pronuntiantur. Hi habent aliam communem blasphemiam, aliam
blasphemiam
non communem, sed peculiarem et suam: et communem
quidem illam, qua in apostolis
quidem dicant spiritum sanctum
fuisse, paracletum non fuisse, et qua dicant paracletum plura
in Montano dixisse quam Christum in evangelium protulisse, nec
tantum
plura, sed etiam meliora atque maiora. Privatam autem
blasphemiam illi qui sunt Kata Aeschinem hanc habent qua adiciunt
etiam hoc, uti dicant Christum ipsum esse filium et patrem. VIII. [1] Est praeterea his omnibus etiam Blastus accedens, qui latenter
Iudaismum vult introducere. Pascha enim dicit non aliter custodiendum
esse, nisi
secundum legem Moysi XIIII. mensis. Quis autem
nesciat quoniam evangelica gratia evacuatur, si ad legem
Christum rediget? [2] Accedit his Theodotus haereticus
Byzantius,
qui posteaquam
Christi pro nomine adprehensus negavit, in Christum
blasphemare non destitit.
Doctrinam enim introduxit qua
Christum hominem tantummodo diceret, deum autem
illum negaret,
ex spiritu quidem sancto natum ex virgine, sed hominem solitarium
atque nudum, nulla alia prae ceteris nisi sola iustitiae
auctoritate.
[3] Alter post hunc Theodotus haereticus erupit, qui et ipse
introduxit
alteram sectam et ipsum hominem Christum tantummodo
dicit ex spiritu sancto ex virgine Maria conceptum pariter et natum,
sed hunc inferiorem esse
quam Melchisedech, eo quod
dictum
sit de Christo: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem
Melchisedech. Nam illum Melchisedech
praecipuae gratiae caelestem
esse virtutem, eo quod agat Christus pro hominibus,
deprecator
et advocatus ipsorum factus. Melchisedech facere pro caelestibus
angelis atque virtutibus. Nam esse illum usque adeo Christo
meliorem, ut ἀπάπωρ
sit, ἀμήτωρ
sit, ἀγενεαλογητὸς
sit,
cuius
neque initium neque finis comprehensus sit aut
comprehendi possit.
[4] Sed post hos omnes etiam Praxeas quidam haeresim introduxit,
quam Victorinus corroborare curavit. Hic deum patrem omnipotentem
Iesum Christum
esse dicit, hunc crucifixum passumque contendit
et mortuum, praeterea se ipsum
sibi sedere ad dexteram
suam, cum prophana et sacrilega temeritate proponit.
|
